Voorbij de emotie

Beatrice de Graaf zegt altijd verstandige dingen. Althans die indruk heb ik. Op 4 maart liet zij bij Op1 ons in heldere bewoordingen weten wat Poetin drijft in zijn oorlog tegen het Westen en hoe diepreligieus gemotiveerd hij is. Behartigenswaardige woorden die we ons ter harte moeten nemen als we vanuit zijn kant de invasie in Oekraïne willen begrijpen. De Graaf is niet alleen historicus, maar ook expert in terrorisme en conflictgedrag. In een ander actualiteitenprogramma waar het ging over de hartverwarmende steun die er momenteel in Nederland is om de vluchtelingenstroom uit Oekraïne op te vangen, vroeg zij aandacht voor wat er doorgaans volgt na de eerste emotionele reactie die een crisissituatie oproept. Ze verwees daarbij naar wat zich ontvouwde de eerste weken na de Coronapandemie die ons 2 jaar geleden overviel toen we aanvankelijk een ongekende saamhorigheid, massale steun en stormachtige waardering voor hulpverleners zagen.

Vaste patronen

De eensgezindheid en actiebereidheid van het eerste moment kalfden snel af. En dat is een patroon, betoogde ze. Na de eerste spontane reacties om acute nood te lenigen ontstaan er scheuren in de bereidheid van mensen om zich in te zetten en offers te brengen. Zo ook, zegt ze, zal het gaan met de opvang van vluchtelingen uit de Oekraïne. Dat patroon zal ook hier zich aandienen. En omdat dit een terugkerend gegeven is bij crises moet je er rekening mee houden en moet het (overheids)beleid hierop worden afgestemd.

Deze verstandige woorden van De Graaf deden mij beseffen dat het inderdaad zo gaat, ook in individuele beleving. Net zoals veel mensen om me heen overlegde ook ik met mijn partner of we niet ouders konden opnemen wier kind in het Maxima kinderziekenhuis behandeld ging worden. Of anders tijdelijk een bewoner uit het AZC huisvesten zodat er plaats kwam voor nieuwe vluchtelingen. Deze spontane bereidheid resulteerde in een mailtje om ons aan te melden als gastgezin. Maar toen bleek dat er vooralsnog genoeg opvangadressen waren, voelde ik al snel een lichte opluchting. En nu de oorlog na enkele weken al een beetje gewoon begint te worden, realiseer ik me dat het toch wel erg inschikken is als er een extra iemand bij ons in huis zou komen. En als het langer duurt, zijn privé oplossingen misschien toch niet zo verstandig, denk ik dan. Is het niet een taak voor de overheid om dit huisvestingsprobleem structureel aan te pakken.

De emotie voorbij, en dan…?

De waarschuwing die klinkt uit de mond van De Graaf is volkomen op zijn plaats. Zo werkt het. In de samenleving als geheel en bij onszelf. We moeten deze wetmatigheid in reactiepatronen onder ogen zien en serieus nemen. Maar onbevredigend is het ook. De emotie voorbij oké, maar blijft er dan niets over van onze eerste bevlogenheid. Wie of wat kan ervoor zorgen dat we niet binnen de kortste keren massaal overgaan tot de orde van de dag en voorbij aan de ellende van anderen. Ik hoop stiekem dat de kerk met haar eeuwenoude traditie in medemenselijkheid ons bij de les houdt en voorkomt dat voorspelbare reactiepatronen het enige is dat ons handelen bepaalt.