Reis door de tijd

Oorlog en vrede

Reizend per bus vanuit Zeist nader ik Utrecht. Vlak voor de Berenkuil zie ik Fort de Bilt, deel van de Nieuwe Hollandse Waterlinie. Het is ontworpen als verdedigingswerk, maar in de tweede wereldoorlog gebruikte de Duitse bezetter het als executieplaats. Er werden 140 verzetsstrijders gefusilleerd. Gedurende een periode daarna diende het fort als gevangenis voor NSB-ers. Nu is het een educatief herinneringscentrum met een op jongeren gerichte tentoonstelling over tolerantie, oorlog en vrede, en het verzet tijdens de tweede wereldoorlog. Na de Berenkuil is er links ‘De IJsbeer’, een monument dat herinnert aan het Canadees-Britse regiment de ‘Polar Bears’, dat op 7 mei 1945 Utrecht binnentrok om de macht van de bezetter over te nemen en zo de stad te bevrijden.

Franciscus Cornelis Donders

Teruglopend vanaf de bushalte zie ik de F.C. Dondersstraat. In de verte staat het schitterende gebouw, dat eind negentiende eeuw werd neergezet om te dienen als oogziekenhuis. In november 2018 was het 200 jaar geleden dat de wereldberoemde oogarts Franciscus Cornelis Donders geboren werd, voor de Universiteit Utrecht een moment om stil te staan bij zijn betekenis voor de oogheelkunde en voor de stad Utrecht.  Als eerste werkte hij met de oogspiegel die in 1851 ontwikkeld was door Von Helmholtz. Herman Snellen, de assistent van Donders, ontwikkelde de letterkaart om een objectieve oogmeting mogelijk te maken. Met de verkoop van letterkaarten verzamelden zij geld ten bate van een kleine kliniek. Deze kliniek, het huidige Eye Hotel aan de Wijde Begijnestraat, was met name bedoeld voor behoeftige en minvermogende mensen, een voor die tijd nieuwe formule. Later richtten zij zich op de bouw van een veel groter ziekenhuis. Donders maakte de opening van dit Ooglijders Gasthuis in 1894 zelf niet meer mee. Kort ervoor stierf hij.

Standbeeld in de schijnwerpers

In het kader van de herdenking van F.C. Donders werden aan de Universiteit verschillende lezingen gehouden. Een van de sprekers suggereerde hierbij om bij het standbeeld van deze oogarts in Utrecht de volgende voorziening te plaatsen: je drukt op een knop en de oogarts begint te spreken. Hij vertelt over zijn jeugd en over de hoogtepunten van zijn werk. Een andere spreker suggereerde het beeld in de schijnwerpers te zetten, aandacht voor F.C. Donders! Waar? Op het Janskerkhof, waar Donders als oogarts begon.

Staatsspoorwegen

Ik steek de Biltstraat over, pak mijn fiets en ga via de Snellenlaan en het einde van de Maliebaan de Ramstraat in. In deze straat woonde mijn grootmoeder. Het was 1911 en zij was huishoudster bij een hooggeplaatste medewerker van de Staatsspoorwegen. De zolderkamer was haar domein. Daar had zij haar fiets gestald, die zij twee trappen naar beneden droeg om in Utrecht uit fietsen te gaan. Als meneer, een weduwnaar, thuiskwam, was alles aan kant en stond de maaltijd  gereed. Toen het Ooglijders Gasthuis geopend werd was zij 12 jaar oud.