Familieverhalen

De afgelopen Boekenweek met het thema familie heeft vast velen van ons stil laten staan bij wat familie in ons leven betekent en betekend heeft. 

Zo denk ik tegenwoordig vaak aan wat mijn opa aan ons kleinkinderen wilde overdragen, namelijk hoe belangrijk de Franse Revolutie is geweest voor de inrichting van onze samenleving. Vrijheid, gelijkheid en broederschap en het sociaal contract. Wij kleinkinderen luisterden vol overgave, maar het ging ons nog boven de pet en we begrepen er niet zo veel van. Wel duidelijk was dat het menens was, maar ons leven voelde veilig, oorlogen waren toch iets van vroeger?

Zelf groeide mijn opa Henri op bij zijn eigen opa Jacob die een vrijzinnig dominee in Noord-Holland was. Opa Jacob preekte zijn hele werkzame leven over de liefde Gods en de zorg die we voor elkaar dienen op te brengen. Hij was geïnspireerd door het opkomende socialisme van de 19e eeuw dat ook een soort hemel op aarde beloofde. Het “alle Menschen werden Brüder” maar dan een praktische toepassing waar we zelf al een begin mee konden maken. Zo zocht hij prekend 38 jaar lang het paadje tussen socialisme en geloof. 

Maar aan het einde van de 19e eeuw had hij de wind niet mee. In Europa pakten zich donkere wolken samen en zijn kerkgangers keerden zich steeds meer tegen de vrijzinnigheid en stapten over op orthodoxe varianten van de christelijke leer. Zijn kerk liep leeg ondanks alle huwelijken, dopen en begrafenissen die hij voltrok. Toen hij met emiraat ging werd hij opgevolgd door een orthodoxe dominee. 

Eenmaal thuiszittend worden de leefomstandigheden ook voor hem en zijn vrouw steeds zorgelijker want de Eerste Wereldoorlog dient zich aan. Waar kunnen ze wonen, is de opbrengst van de moestuin wel genoeg en hoe kunnen ze het onbetaalbare hout voor de kachel betalen? Terwijl aan de grenzen van Nederland de bombardementen dichterbij komen, schrijft hij met zijn jas aan, aan zijn boek der herinneringen en kijkt hij terug op hoe dit allemaal toch kon gebeuren.  Hij sterft in 1919 vlak na het sluiten van de vrede in een verwoeste wereld, een verdrietig mens.

Mijn opa – dan nog jong – houdt vast aan de vrijzinnigheid en zet zijn schouders er onder. Hij wordt remonstrant, sluit zich na de oorlog bij de religieuze socialisten aan en bij de oprichting van de PvdA. Aan zijn muur hangt hij een reproductie van Picasso’s Guernica op, nooit meer oorlog. Wat hij doorgaf was voor een mens voldoende. Eigenlijk ben ik blij dat hij onze tijd waarin de polarisatie weer zo schrijnend toeneemt niet meer meemaakt.

Nu in 2024 is door het wereldnieuws, het vluchten van zo grote groepen mensen, de hongersnoden, die wereldwijd angst en onzekerheid veroorzaken, ook in Nederland het sociale contract opnieuw een centraal thema geworden. 

Wie wil zich met wie verbinden? Welke belangen stellen we voorop? Wat betekenen gelijkheid, vrijheid en broederschap in de context van alle zorgelijke berichten waar we dagelijks kennis van nemen? Wat moeten we doen? 

Tegenover elke overtuiging een andere. Ook als Remonstrantse Broederschap buigen we ons opnieuw over de vraag hoe we onze medemenselijkheid kunnen bewaren en trouw kunnen blijven aan wat we ten diepste geloven.