Opvoeding tot eenzaamheid
Geschreven door Jan-Willem Nieuwenhuijsen
Wat een raar onderwerp….
Als er in de opvoeding iets belangrijk is dan is het toch wel dit: dat je leert onderdeel te zijn. Dat je leert hoe je je gedraagt in de kleine en grote verbanden van ons mens-zijn. Liefhebben, delen, verantwoordelijkheid nemen. Maar opvoeding tot eenzaamheid ???
Ik kwam de eenzaamheid een paar welken geleden tegen. Het was “De Week Tegen Eenzaamheid”. Je zult er misschien niets van gemerkt hebben – maar we werden opgeroepen tot gevoeligheid voor onze eenzame naasten. Om eens ergens langs te gaan, om je huis eens open te zetten. Goed toch.
Week Vóór Eenzaamheid?
Toch kon ik het niet laten om een ingezonden brief te schrijven aan Trouw en NRC. Die niet geplaatst werd. Ik pleitte voor een afwisseling van weken: de ene week vóór en de andere week tégen de eenzaamheid.
Eenzaamheid kan je immers ook beoefenen. Eenzaamheid kán ook de ruimte zijn, waarin je een leegte of een holte van je bestaan niet alleen als vijand tegen komt. Kan je van eenzaamheid ook je (noodzakelijke?) vriend maken?
Eenzaamheid als noodzaak?
Kom ik dus vandaag een artikel in een tijdschrift tegen. Uit begin 1940, kort voor de oorlog. Van Willem Banning, destijds vrijzinnig predikant en later – na de oorlog – hoogleraar kerkelijke sociologie en mede-oprichter van de Woodbrookers Vereniging (vormingswerk in o.m. Barchem en Bentveld). Banning signaleert de dominante gemeenschapsdrift in Nazi-Duitsland: waar de collectiviteit wordt vergoddelijkt. Als antwoord rest de noodzaak tot een naar binnen gerichte activiteit van de ziel. Om te doorleven en vast te houden waar de essentie is. Om open te staan voor een Tegenstem die niet de stem is van het populisme (ik zeg het in mijn eigen woorden).
Eenzaamheid – een godsdienstig talent?
Eenzaamheid is ook steeds een thema in Oude en Nieuwe Testament. Jakob vecht in het boek Genesis in de eenzaamheid van de nacht met zijn engel. Mozes gaat alleen de berg Sinaï op. Jezus trekt zich terug in de woestijn. Zijn verhaal: het leven delen met zijn vrienden is óók het verhaal van uiterste eenzaamheid.
Eenzaam kunnen zijn is wellicht niet de hoogste deugd – wél een talent waarmee wij de lichtheid of de zwaarte van het bestaan niet uitsluitend laten afhangen van de aanwezigheid van onze naasten. Een talent waardoor wij – ook alleen – weten een Onderdeel te mogen zijn.
