Ondergrondse vragen

In het Louvre in Parijs zijn twee wereldberoemde beelden uit de Griekse Oudheid te bewonderen: de Venus (Afrodite, Liefde) van Milo, en de Nike (“ni-keh”, Overwinning) van Samothraki. Elk van beide vrouwenfiguren is iets groter dan levensecht weergegeven, met veel oog voor detail. Het lijkt wel of je hun gebeeldhouwde kleding ziet verschuiven, of dat je de wind nog hoort ruisen in de vleugels van Nike, vlak nadat ze geland is. De beelden zijn gehouwen uit wit marmer, afkomstig van het Griekse eiland Paros, midden in de Egeïsche Zee.

Verblindend wit in aarde donker

Het marmer van Paros werd in de Oudheid beschouwd als het mooiste marmer. “Paros marmer” is geheel wit, zonder aders of zweem van andere kleuren, en het is door zijn samenstelling zelfs enigszins doorschijnend en reflecterend. Precies geschikt dus om oogverblindend mooie godinnen van te maken! Het marmer van Paros was bovendien uniek, omdat het niet gedolven werd in de open lucht, maar diep onder de grond in ondergrondse steengroeven.

Afgelopen zomer, op vakantie op Paros, liepen mijn jongste zoon en ik een pad af. Het pad was vele eeuwen geleden uitgehakt, als een steil aflopende tunnel de berg in. Dit was de antieke mijn waar het marmer van Paros werd gedolven. Met iedere stap verder de berg in werd het koeler. Onze ogen moesten langzaam wennen aan het donker. Op een kruispunt tientallen meters in de berg, bijgelicht door een zaklamp, zagen we meerdere donkere mijngangen, die nog verder de berg in liepen. De marmeren wanden waren ruw en verweerd.

Beelden bevrijden

Staand in de ondergrondse steengroeve schoot mij een uitspraak van de beeldhouwer Michelangelo te binnen: “Het beeld zat al in het marmer, ik hoefde het alleen te bevrijden”. Maar daarna kwamen de vragen: Wanneer is dat beeld dan in het marmer gaan zitten? Hebben Venus en Nike en talloze andere beelden dan miljoenen jaren in deze marmeren berg vastgezeten? Maar vooral vroeg ik me af: Hoe heeft iemand ooit de blokken marmer kunnen vinden waarin deze beelden lagen te wachten om bevrijd te worden? Het witte marmer ligt namelijk diep onder een echte massieve berg, van grijs en geaderd marmer. Hoe wisten de oude mijnwerkers dan waar ze heen moesten om dat mooiste, doorschijnend witte marmer te vinden, in het donker, diep onder de grond? En hoe zit dat tegenwoordig dan, welke beelden liggen er nog dieper te wachten op hun bevrijding? Welke onbekende schatten, van steen of anderszins, liggen er nog te wachten om gedolven te worden?

Verstild en denkend over deze vragen klommen we langzaam weer naar boven, naar het daglicht, de zonnige Griekse zomer in…… met een paar stukjes wit marmer als aandenken. Eén ervan ligt nu thuis in de vensterbank, en heel misschien ligt ook in die ruwe steen een schat te wachten.