Met een knipoog

Een week voor koningin Elizabeth overleed Karel Eykman. Eykman heeft niet zoals Elizabeth hele generaties Britten gekleurd, maar hij heeft door zijn beroemde kinderbijbel Woord voor Woord wel generaties verteluurkinderen gevormd.

Ouders hebben (stiekem) ook lol

Voor mijzelf is Eykman heel bepalend geweest. In de eerste plaats als een van de schrijvers van het beroemde schrijverscollectief dat iconische jeugdprogramma’s maakte zoals de Stratenmaker-op-Zee-Show en JJ. De Bom – voorheen De Kindervriend. Wij keken hier thuis altijd graag naar: de hilarische en soms anarchistische sketches, de gekkigheid afgewisseld met gevoelige liedjes, mooie observaties. Lastige en pijnlijke onderwerpen werden niet uit de weg gegaan. Het onderscheid tussen kinderen en volwassenen bestond niet: we werden als kinderen even serieus genomen. Maar ook de manier waarop zij ons met verbeelding en humor hielpen om de lastige dingen in het leven aan te gaan.

Als een lamp voor je voeten

Later leerde ik Eykman als theoloog kennen met zijn bekende kinderbijbel Woord voor Woord, maar ook meer recent zoals bijvoorbeeld in zijn gedichten bij de psalmen ‘Een knipoog van U zou al helpen’. In zijn boek over de gelijkenissen, een van zijn oudste boeken (al uit 1969!) verwoordt hij aan het slot hoe hij die bijbelverhalen ziet: het zijn een soort zaklantaarns. In het geestige verhaal dat daarbij hoort, over twee honden die een zaklamp vinden, laat hij zien dat je niet in de lamp moet kijken, er alleen maar tegenaan kijken en er niets mee doen. Ook niet dat je, zoals de ene hond doet, als je om je heen schijnt en iets spannends ziet, de lamp verstopt, zoals mensen die de verhalen voor zichzelf houden en eigenlijk bang zijn om om zich heen te kijken. Dit soort verhalen, zo schrijft Eykman, zijn het fijnst voor mensen die die verhalen kunnen gebruiken als een soort lantaarn om te kijken hoe het werkelijk is.

Uit verhalen kennen

Bijbelverhalen zijn als die zaklantaarns en in zijn hervertellingen nodigt Eykman kinderen en volwassenen uit om zelf aan de slag te gaan met deze verhalen. Het zijn ook verhalen die ons kunnen helpen om iets van God op het spoor te komen. Zoals Eykman daar zelf over zei: “Als een kind mij vraagt wie nu eigenlijk God is, weet ik ook niet goed wat ik moet zeggen….Niemand kan vertellen wie God is. Je kunt iemand alleen leren kennen als je verhalen over hem vertelt.”