Had Jezus een burn-out?
Geschreven door Jan van Aller
Op onze vakantie zagen we in een kerk in Duitsland een ontroerend schilderij: het was een scene uit de jongste jaren van Jezus. Samen met een paar andere peuters wordt er vol plezier gespeeld en gekraaid, terwijl de ouders vertederd toekijken. Dit soort taferelen helpt me altijd weer om me te realiseren dat mijn beeld van wie nou die Jezus was, beperkt is. In dit geval: Jezus vooral als een wijze, verstandige man? Ja, maar ook iemand die vieze luiers heeft gehad, om een collega te citeren.
Eenzelfde noodzakelijke correctie ondergaat zo’n eenzijdig beeld als ik denk aan het verhaal van Jezus die in explosieve drift ontsteekt, als hij in de tempel in Jeruzalem ziet, dat er slimme handelaren zijn die een slaatje slaan uit de religieuze behoefte van mensen. Wat er speelde was wat iets is van alle tijden en plaatsen waar veel pelgrims en toeristen zijn: er werd gesjoemeld met wisselkoersen…
Niet alleen met woorden maar ook met harde hand verjaagt hij de kooplui, gooit hun spullen over en jaagt ze met een zweep het tempelplein af. Hoe je deze scene vervolgens interpreteert, wordt dus erg bepaald door het (misschien geïdealiseerde) beeld dat je al had. Dus: voor degenen voor wie toch vooral de vredelievendheid en humaniteit in het optreden van Jezus het belangrijkste zijn, is dit een soort vergeeflijke uitzondering: ‘Ja, het hoort natuurlijk niet, maar mag hij ook eens zich laten gaan? – etc. Maar voor mensen die kriegelig worden van een ‘tandeloze’ God of Jezus, die week glimlachend niet bij machte lijkt iets te doen tegen onrecht, is deze scene juist een bevestiging van het beeld van een maatschappelijk betrokken Jezus, die niet schroomt om op de barricades te gaan staan.
Dat iedere periode zijn eigen Jezus-beeld kent, wisten we al. Kijk maar naar hoe in de loop der eeuwen de manier waarop hij wordt afgebeeld, telkens verandert: vaneen Koningsgestalte in de eerste eeuwen, tot een martelaar in de Middeleeuwen, tot een ‘gewoon’ mens van vlees en bloed in later eeuwen – etc. Ook in de filmkunst zie je een dergelijke verschuiving.*
Zelf valt me bij de beschrijving van de ontploffende Jezus vooral op, wat zijn vrienden zeggen als ze hem zo zien tekeergaan: ze moeten denken aan wat in een psalm staat (69:10) ‘de dienst/de ijver voor uw huis heeft mij verteerd’.
Dat wil zeggen: de inzet, het heilige vuur waarmee je voor een goede en rechtvaardige zaak staat, kan je verteren. Verteren = verbranden. To burn. Ik denk wel eens, al realiseer ik me dat ook dat een interpretatie vanuit een eigen denkkader is: zou Jezus een burn-out hebben gehad?
* Jezus in beeld: Een studie naar zijn verschijnen op het witte doek, Freek L. Bakker, ISBN: 9789075879551
