Van Holk ‘ontmoet’ Poetin en Xi
Geschreven door Aart Lodder
Soms gaan oude dingen voorbij, soms doorstaan deze de tand des tijds. De ‘Verklaring omtrent volk, kerk en staat‘ opgesteld door L.J. van Holk in 1934 lijkt verjaard, maar is actueler dan ooit!
Deze Verklaring wordt na een brede discussie in de remonstrantse geloofsgemeenten aanvaard op de ALV in 1935. Bij mijn weten is deze Verklaring niet meer herroepen en is ook nu nog bruikbaar. Ik neem u mee op een wandeling door de tijd, te beginnen bij de – toen – Utrechtse predikant Van Holk, later seminariehoogleraar en eindigend in de actualiteit.
Lambertus van Holk was tussen 1924 en 1931 remonstrants predikant in Utrecht. In deze periode verscheen van collega G.J. Heering het bekende boek Zondeval van het christendom. Ik vermoed dat Van Holk lopend langs de Kromme Nieuwegracht geïnspireerd werd door zijn collega Heering om kritisch te kijken naar de rol van de staat. Dit tegen de steeds donker wordende achtergrond van de dertigerjaren crisis en opkomst van het fascisme in Europa.
Verklaring
Van Holk analyseerde de relatie tussen volk, staat, godsdienst en kerk. Daaraan koppelde hij een verklaring met een duidelijke stellingname tegen gewelddadig staatsabsolutisme. De verklaring zelf bestaat uit 5 punten. Het vijfde punt luidt:
Zij verwerpt daarom de pseudo-godsdienstige leerstellingen en de geweldmethoden van den absoluten staat, als in strijd met de nationale traditie van vrijheid en verdraagzaamheid en bovenal als verbastering en afval van het Christelijk geloof.
Hoewel van Holk vooral het fascisme op het oog had, kijkt hij in zijn analyse breder. Het gaat bij hem erom om hoe absolute staten, lees de totalitaire staten, “het pathos der gewelddadigheid tot beginsel van regeeringsbeleid” maken.
Van Holk in gesprek met Xi en Poetin?
Wat zou Van Holk gezegd hebben als hij Xi ontmoet zou hebben? En wat bij Poetin? De leiders van twee grootmachten, waar geweld openlijk wordt verheerlijkt met (nucleair) wapengekletter of onder het mom van heropvoeding heimelijk wordt toegepast. De verklaring is er duidelijk over: wat daar nu gebeurt, en helaas op meer plekken, staat haaks op vrijheid en verdraagzaamheid. Navalny, Oekraïners en de Oeigoeren, ondervinden dagelijks het ‘pathos der gewelddadigheid’ van de staat.
Niet alleen woorden, óók daden
Als remonstrant ‘vertaal’ ik die Verklaring van woord naar daad. Geen geld voor de totalitaire staat. En koop alleen producten uit een staat, die het ‘pathos der gewelddadigheid’ verlaat. Zeker, soms is dat lastig en lukt het maar half, maar met de richtinggevende Verklaring houden we koers. Lambertus van Holk, bedankt voor uw actuele Verklaring! Wij passen haar toe.
