Twaalf Heilige Nachten staan de grenzen van het dodenrijk op een kier

Tussen Kerstnacht op 24 december en Driekoningen op 6 januari bevinden zich dertien nachten. Deze nachten worden wel de Heilige Nachten genoemd. Van oudsher wordt deze tijd als een bijzondere tijd beleefd. Het jaar is op zijn allerdonkerst. Het lijkt wel of de tijd stil staat, voordat de dagen weer gaan lengen. Vaak merk je pas na 6 januari dat het werkelijk lichter wordt. Het donker nodigt uit tot slapen en dromen, bezinning en inkeer, terugzien op het afgelopen jaar en vooruitzien naar wat komen gaat. Van oudsher gelooft men dat in deze periode de grens met het dodenrijk niet zo ‘dicht zit’ als gewoonlijk. Dit kan ontroering teweegbrengen omdat je geliefde overledene iets dichter bij zou kunnen zijn. Maar het heeft ook een omineuze kant van de geesten die kunnen komen spoken.

Volgens wijlen psychiater Ben Lievegoed is het sinds een dertigtal jaren een zich ontwikkelende traditie om de beleving van deze Heilige Nachten weer actiever vorm te geven. De basis is dat je bij je bezinning gebruik maakt van de energie van de lange nachten en de slaap. Dat doe je bijvoorbeeld zo: je staat in de avond stil bij datgene waar je je op wilt bezinnen, en dan ga je slapen. In de nacht komen er misschien dromen, en ’s morgens let je op of je je ze nog herinnert; of met welk gevoel je wakker wordt. Daar schrijf je wat over op. ‘Avond-nacht-ochtend’ is het ritme. Men zegt dat iedere nacht te maken heeft met een maand in het komende jaar; m.a.w. aan de dromen wordt een zekere vooruitziende waarde toegekend.

Lichtvoetig en serieus

Er worden in het bovenstaande wat aannames gepresenteerd over deze periode van het jaar. Die hoef je niet over te nemen. Neemt niet weg dat deze periode bij uitstek geschikt is om eens wat langer en dieper stil te staan bij zaken die je van belang acht of zaken waar je gewoonlijk niet aan toe komt. Het mooie is dat de thematiek van de nachten vrij is en dat er niets bereikt hoeft te worden. Er ligt geen ‘recept’ klaar van ‘zo moet je dit doen’. Lievegoed benadrukt dat je het het beste ‘lichtvoetig én serieus’ kunt aanpakken. Er zijn wel een paar boekjes en websites te vinden, die je op weg kunnen helpen.

De ervaring leert dat -stel dat je iets wilt doen met de Heilige Nachten- een beetje voorbereiding wel handig is. Dat je je van te voren afvraagt waar je je twaalf keer mee bezig wilt houden. Het vergt een goed luisteren naar waar je aan toe bent. Ik geef wat voorbeelden. Voor de één zal het inhouden de agenda van het afgelopen jaar door te nemen -elke avond een maand- en zich daar dingen bij af te vragen. Een ander zal twaalf gedichten of Psalmen lezen. Weer een ander zal twaalf maal twaalf minuten mediteren of bidden. Of twaalf tekeningen maken, twaalf keer een vrije schrijfoefening doen naar aanleiding van twaalf levensthema’s, twaalf keer een kaart trekken voor de maanden van het komende jaar. De mogelijkheden zijn legio. Het moet geen prestatie worden. Het mag iets zijn waar je van opknapt in welk opzicht dan ook.

‘Werkcollege’

Ikzelf was aangenaam verrast toen ik ontdekte dat er zoiets als de Heilige Nachten bestond. Ik vond het een inspirerend idee om eens een bezinnende lijn te trekken door de donkere dagen die anders wegsijpelen met kerstdiensten, kerstgezelligheid, top 2000 en dan nog wat grijze januaridagen om de kerstboom het huis uit te zetten en de laatste oliebollen op te eten. Overigens is hier helemaal niks mis mee. Ik ben me er in gaan verdiepen en een licht ‘Werkcollege heilige Nachten’ is het resultaat. Het wordt op dit moment binnen de Remonstrantse gemeente Utrecht e.o. gegeven. Het behelst drie avonden: een inleiding in wat het is, wat ‘huiswerk’ voor degenen die er daadwerkelijk mee aan de slag willen. Een tweede avond om je eigen invulling van de nachten maken en in januari nog een avond om te bezien hoe het gegaan is.

Er zijn twee groepen van start gegaan. Zoals het er nu uitziet zal het ‘werkcollege’ volgend jaar weer gegeven worden. In elk geval één serie op de middag. Ook ben ik bereid om de cursus bij u in de gemeente te komen geven. Misschien moesten we dat meer gaan doen: meer gebruik maken van elkaars aanbod – maar dat wordt dan weer een heel ander blog. Voor nu een goede kersttijd gewenst!