Veranderen, opschudden, ontwikkelen, leven

Modellen die beschrijven welke stadia je doormaakt tijdens een leer- of veranderproces zijn mogelijk wel bekend. Maslow formuleerde ze in een rijtje, dat aantrekkelijk is om zijn eenvoud en herkenbaarheid. Van beginneling naar volleerde ben je achtereenvolgens:
– Onbewust Onbekwaam
– Bewust Onbekwaam
– Bewust Bekwaam
– Onbewust Bekwaam
In elke situatie ga je door die stappen heen: als je schoolvakken leert, als je moet gaan opvoeden, begint met koken, leert aandachtiger te zijn of constructief om te gaan met tegenslag, noem maar op. En al lijkt het laatste stadium, dat van ‘onbewust bekwaam’, statisch, een punt dat je bereikt hebt – dit blijkt steeds een illusie. Leren, veranderen, ontwikkelen: het gaat altijd door. Als je een zekere routine-onbewuste-bekwaamheid hebt ontwikkeld, dan is dit een passend antwoord op bepaalde omstandigheden. Maar wat dan als de omstandigheden veranderen? En dat gebeurt! In en om ons heen. Voortdurend.

Aanpassen aan nieuwe omstandigheden?

Ik weet niet hoe het voor (jo)u is, maar ik zit er meestal niet op te wachten, op de noodzaak om opnieuw kennis of gedrag van mezelf kritisch te onderzoeken, omdat ‘het niet meer klopt’. Het is zo lekker comfortabel om onbewust bekwaam te zijn. Een vaag en onbestemd gevoel begint echter te knagen. Er gloort iets van bewustzijn over de omslag die is ontstaan. Wat passend gedrag was, is dat niet meer. Gewoontes, onbewuste keuzes, ze hebben een aanpassing nodig. Of ik het wil of niet, dat doet er niet toe. Ik word uitgedaagd.

Ontkennen lukt een tijdje, maar leidt er langzaamaan toe dat ik een hekel aan mezelf krijg. Ik zie mezelf ontwijken, destructieve keuzes maken. Besluiteloosheid, te veel buizen, te veel onnodige dingen eten, stiekem iemand of iets anders de schuld geven van mijn gevoel – ik noem maar wat. Het voelt niet fijn. Het voelt niet als het echte leven dat ik te leven heb en toch draal ik. Ik zet mezelf in de wachtkamer van mijn leven, wachtend op… ja, waarop? De omstandigheden gaan zich heus niet aanpassen aan wat ik comfortabel vind.

Alle beetjes helpen

Waarom ik hierover begin? Naar mijn idee is dit, dat ontkennen, iets wat we collectief op grote schaal doen (uitzonderingen daar gelaten) als het gaat om consumptiegedrag. ‘Weer iemand die over duurzaamheid begint, nee!’ denk je nu misschien. Stop niet met lezen alsjeblieft. Ik breek graag een lans voor de kansen die het biedt om je persoonlijk in te laten met inzicht in de effecten van eigen keuzes met betrekking tot milieu, klimaat en levens van mensen voor wie wij in de Geertekerk geregeld collecteren.

Het vraagstuk van het verantwoordelijker omgaan met energie, water en natuur is voor één persoon te groot. Ontmoedigend groot. Zeker als je om je heen kijkt en ziet hoe grote bedrijven, de politiek, andere landen, kortom ‘de ander’, het ‘niet-jij’ met dit vraagstuk omgaan. Maar waar sta je zelf dan? Laat je je bepalen door de keuzes van de ander?

Wie wil je zijn?

Hopelijk denk je liever over jezelf als een onmisbaar en uniek, misschien zelfs soeverein onderdeel van het grote geheel. Natuurlijk, de beperking van je eigen invloed onder ogen zien is moeilijk, ontmoedigend en kan je angst aanwakkeren. Hoe vaak wordt de spreekwoordelijke druppel op de gloeiende plaat niet uit de kast gehaald in gesprekken over de milieu- en klimaatproblematiek? Het lijkt een rationeel argument, maar is in feite een vorm van ontkennen. Er zijn talloos veel particuliere keuzes te maken, groot en klein, die er allemaal toe doen.

De vraag is: Wie wil je zijn? Iemand die wakker is en de moed heeft om – samen met anderen – de wachtkamer Onbewust Onbekwaam te verlaten? Zo ja: verandering op komst! Ontwikkeling! Niet afwachten, maar leven!