Wie ben jij voor mij?
Geschreven door Jesse Gruiters
Gedenktekens
Er stonden deze week duizenden gedenktekens op het strand van Scheveningen. De gedenktekens staan voor de 44.000 vluchtelingen die tussen 1993 en 2020 zijn gestorven tijdens hun overtocht naar Europa. Op de gedenktekens staan de namen van de vluchtelingen. Said, 17 jaar uit Somalië. Ali, 14 jaar uit Syrië. Zacharia, 20 jaar uit Soedan. Op veel gedenktekens staat “naam onbekend”. Een mens, verdronken en aangespoeld aan het beloofde land.
Onze Lieve Vrouw van de Middellandse Zee
Ik dacht bij het zien van gedenktekens aan het schilderij van Hans Versteeg. Hij schilderde met fotografische nauwkeurigheid een vluchteling met haar kind. Ergens aan zee, op een kust, onder dreigende donkere wolken. Gewikkeld in goud- en zilverkleurig folie, als een mantel van liefde die hen warm moet houden. De titel van het werk is veelzeggend: Onze Lieve Vrouw van de Middellandse Zee
Wie naar het schilderij kijkt kan niet ontsnappen aan de blik van de jonge vrouw en haar kind. Ze kijken je aan. Niet wanhopig, niet angstig en ook niet opgelucht of dankbaar. Maar toch is het een indringende blik waaraan je je niet kan onttrekken.
De vrouw lijkt over ons heen te kijken, naar de wereld achter ons, waar wij en zij samen onherroepelijk deel van uit maken. Het kind kijkt ons recht aan. Niet smekend maar met een vanzelfsprekende afwachting op wat er te gebeuren staat.
In de ogen van het kind lijkt een fundamentele vraag besloten te liggen. Wie ben jij voor mij? Oog in oog met deze vrouw en haar kind besef je dat het antwoord op die vraag ook iets over ons zegt. Onze reactie is beslissend voor wie wij zijn. Als Europeanen, Nederland en misschien ook wel als Geertekerk.
Spiegel
Wie het schilderij op zich laat inwerken beseft dat de vrouw en haar kind ons misschien wel een spiegel voorhouden. Het herinnert ons aan de 44.000 omgekomen vluchtelingen en roept op tot een humaan migratiebeleid. Op een diepere laag dwingen de vrouw en haar kind ons te ontsnappen aan het monomane perspectief waarin het onvoorziene slechts een tegenstander kan zijn die onder controle moet worden gehouden. Het schilderij tilt ons op en brengt ons in contact met een fundamentele vraag: wie ben jij voor mij?
