Naar voren leven

In het verkeer zie ik fietsers en wandelaars vaak alleen naar voren kijken. Zonder op- of omkijken zwenken ze af of steken over. Ook in de supermarkt zie ik mensen hun boodschappenlijstje afwerken zonder om zich heen te kijken. Als goede gewoonte mis ik een blik om zich heen. Als ik met vouwfiets aan de hand op het station de lift wil instappen, hebben mensen die er al in staan vaak geen oog voor iemand die ook wil meeliften. Ze zijn vooral gericht op dat knopje voor zich. De blik op het schermpje voor je tijdens lopen, fietsen of zelfs autorijden, past ook in deze trend. In het publieke domein waar we elkaar tegenkomen, waar gedrag en cultuur zichtbaar en voelbaar worden, lijkt ons blikveld zich te versmallen tot wat voor ons ligt. De 180°-blik, laat staan die van 360°, wordt schaarser.

Enge en ruime blik

In het verkeer kan ik me ergeren en geregeld moet ik botsingen voorkomen door luid te bellen of te roepen. Ik ben blij als de minder wendbaren een achteruitkijkspiegeltje hebben gemonteerd en er gebruik van maken. Als ik wat meer afstand heb vraag ik me af wat dit fenomeen kan betekenen.
Houdt het schermpje voor ons, op de fiets, in de auto of in de hand, onze blik gevangen? Of is het de uiting van een geestesgesteldheid die zich verengt tot wat er voor ons is, het direct waarneembare? Is er sprake van een tanende verbondenheid met wat om ons heen is? Een reductie van de werkelijkheid tot het behapbare stukje voor onze neus? Of is het ook een zich afsluiten in een veilige bubbel in een wereld die onveiliger voelt? Hoe het ook zij, die verenging van het bewustzijn kan me ergeren, maar verontrust me meer.
Nog afgezien van onveiligheid die dit gedrag in het verkeer veroorzaakt, verontrust me vooral de geesteshouding die erin tot uitdrukking komt: verzonken zijn in de eigen koers, het eigen boodschappenlijstje ten koste van een besef van samen en deel zijn van een geheel.

Tegengif

Als mijn waarneming een kern van waarheid bevat en niet alleen een weerspiegeling is van een toenemende marginalisering die ik als jong bejaarde ervaar, of van mijn eigen behoefte aan verbinding, dan is er sprake van een cultureel probleem.
Als tegengif denk ik aan de oude zegen van St. Patrick, de reiszegen voor onderweg. In enigszins bewerkte vorm kan ik die met overtuiging uitspreken. Alle richtingen waarbinnen wij als menselijke wezens bestaan en ons bewegen, worden benoemd: vóór, links, rechts, naast ons, achter, boven, onder, het omvattende van ‘om ons heen’ en tenslotte ‘in ons’.
Wanneer we onszelf in sociale, geografische, historische en religieuze zin afsnijden van een van deze dimensies, als ze niet meer meedoen in ons bewustzijn, dan gaat er iets mis. Wat achter ons ligt, onze voor(!)geschiedenis, ons voor(!)geslacht, heel onze rugzijde verleent ons stevigheid en achtergrond. Alles wat en wie naast ons gaat, vergezelt ons en behoedt ons voor een isolement. De ruimten boven ons tillen ons boven het kleine ikje uit. De ruimten onder ons dragen en verankeren ons. Wat om ons heen is beschermt ons èn opent naar alle kanten een vrije ruimte. En in ons bevinden zich de schatten en onmetelijke ruimten van geest en hart.
Al die dimensies zijn er tegelijkertijd en zetten ons op onze plaats in het geheel, als een uniek bezield knooppunt in een wonderbaarlijk netwerk. Dit is een oeroud en universeel inzicht, bijvoorbeeld al aanwezig in het bewustzijn van de Sjamanistische volkeren zoals de Inheemse Amerikanen, in de Boeddhistische tradities en in de Keltische laag van het Ierse Christendom waar St. Patrick mee verbonden was.
Ik zou willen dat we deze zegen en het bewustzijn daarvan meenemen in het verkeer, hem beoefenen in de binnenkamer en hem leven in het publieke domein. In plaats van alleen maar een beetje naar voren te leven.

Vrij naar St. Patrick

‘Moge de Eeuwige voor je uitgaan om je de weg te wijzen
Moge de Eeuwige achter je zijn om je te steunen in de rug
Moge de Eeuwige naast je gaan als goede vriend of vriendin
Moge de Eeuwige boven je zijn als de ruimte waarin jij er helemaal mag zijn
Moge de Eeuwige onder je zijn om je op te vangen als je valt
Moge de Eeuwige om je heen zijn als een beschermende mantel
Moge de Eeuwige in je zijn als liefde, als vrede.’
Amen