#Metoo

Uw gedachten bij #metoo zullen wellicht mede afhankelijk zijn van uw eigen ervaringen. Je kunt natuurlijk niet anders dan blij zijn dat slachtoffers van seksueel geweld daartegen in opstand komen, ook in de wereld van film en showbusiness, kerk en onderwijs. Toch denk ik, dat er in de #metoo slipstream ook iets verloren dreigt te gaan dat we sinds de seksuele revolutie van de zestiger jaren gewonnen hadden. Het onbevangen besef dat lust, liefde en voortplanting aspecten zijn van seks, die niet alleen in combinatie maar ook afzonderlijk waardevol zijn. Dat wisten de oude Grieken al, dacht ik.

Vrije seks voor homo en hetero

Maar zó probleemloos was dat ook weer niet, begreep ik uit een artikel van Sam Janse in Trouw: ‘Allemaal bi in Athene?’. De Grieken spraken niet over seksualiteit maar over erôs of over aphrodisia. Een liefdesverlangen dat alle kanten op kon. Het kon zich zowel op vrouwen als op mannen richten. De oude Grieken zouden verbaasd zijn over ónze indeling van mensen in heteroseksuelen en homoseksuelen. Alsof je de wereld opdeelt, schrijft hij, in aardappeleters en rijsteters. Natuurlijk waren die verschillende keuzen en smaken er toen ook, maar die werden niet beslissend geacht voor je persoonlijkheid. Bovendien zijn er ook mensen die afwisselend rijst eten én aardappelen. Het lijkt dus nogal eenvoudig: in de Oudheid was seksualiteitsbeleving heel vrij, maar toen kwam het christendom en dat heeft alles met taboes beladen. Terug dus naar de Oudheid met zijn vrije seks voor hetero en homo. Maar dat is toch te eenvoudig gedacht. Wat in seksuele aangelegenheden toelaatbaar is wordt in Athene niet bepaald door het geslacht van de persoon met wie je naar bed gaat, maar door diens positie. Dus toch weer ook daar een kwestie van macht. Goede seks is bij ons iets tussen twee mensen die allebei wat met elkaar willen, en wel ongeveer hetzelfde.

Bijbelmacho

Ze moeten het in elk geval met elkaar eens zijn. Dat concept zoeken we in Athene tevergeefs. Seks is daar nooit iets tussen gelijkwaardige partners. Al zijn er bij uitzondering wel voorbeelden te vinden van gelijkwaardige verhoudingen tussen de partners. Zeker in de Romeinse keizertijd komt daar geleidelijk meer aandacht voor. Maar door de bank genomen gaat het in de Oudheid toch om een asymmetrische verhouding waarbij de één een man is met macht en invloed, en de ander een ondergeschikte: vrouw, slaaf, hoer of knaap. Veel liefhebbers van de Oudheid betreuren het dat deze vrije en schone cultuur de afslag naar het christendom heeft genomen. Anders hadden we nu niet met zoveel taboes gezeten. Maar als de Oudheid zonder christendom was doorgelopen naar onze samenleving was er evengoed een emancipatieproces nodig geweest, namelijk van alle partijen die in de antieke seksualiteit onderlagen. Janse citeert iemand aan het begin van het christendom, die vaak als vrouw- en homo-onvriendelijk wordt weggezet en recentelijk nog ‘bijbelmacho’ genoemd werd: Paulus. In zijn eerste brief aan de gemeente van Korinthe schrijft hij over het huwelijk: ‘Een vrouw heeft niet zelf de zeggenschap over haar lichaam, maar haar man’. Dat is precies wat we vanuit de Oudheid kunnen verwachten. Maar de zin is nog niet af: ‘…en ook een man heeft niet zelf de zeggenschap over zijn lichaam, maar zijn vrouw’. Dit is voor veel Griekse en Romeinse oren schokkend. Dit is een woord waar de mensheid langer dan tweeduizend jaar mee vooruit gekund zou hebben. Beide zinsdelen leveren samen de symmetrie die we in veel teksten uit de Oudheid missen. Man en vrouw leven met elkaar en respecteren elkaar in hun wederzijdse seksuele verlangens. Om vrouwen (en kinderen) te beschermen tegen ongewenste zwangerschappen en soa’s heeft het christendom promiscuïteit ingedamd door seksualiteit alleen binnen een strak gereglementeerd huwelijk toe te staan.

Seksuele bevrijding

En daarmee groeide van lieverlede het geloof dat ook zonder die noodzaak in Gods oog seks buiten het huwelijk zondig was. Dat leidde in de kerk tot een zekere lustvijandigheid en scrupuleuze preutsheid die veel levensvreugde onnodig vergald heeft. En het zou jammer zijn als dat in onze tijd opnieuw gebeuren zou. Toen halverwege de vorige eeuw conceptie en soa’s beter te voorkomen werden, begonnen de seksuele zeden weer aanzienlijk losser te worden. Maar de laatste decennia brak het besef door dat macht en dus ook machtsmisbruik over het hoofd gezien was als belangrijke factor in seksuele relaties. Na de aanvankelijke vreugde over de seksuele bevrijding lijkt er een nieuw puritanisme voor de deur te staan. En dat valt te betreuren. Want zoals macht álles wat mooi is corrumpeert, bederft het uiteraard ook een vreugdevolle en ontspannen seksualiteitsbeleving. Dat bederf krijg je niet met puritanisme de wereld uit maar met bestrijding van machtsmisbruik op alle fronten. En die ligt ook vandaag nog wel vaak maar zeker niet altijd bij mannen. Juist nu vrouwen én mannen meer dan ooit gelijkelijk van seks kunnen genieten zou het zonde zijn om machtsmisbruik met puritanisme te bestrijden.