Ik ben een atheïstische rabbijn, God zij dank

‘Ik ben een atheïstische rabbijn, God zij dank’. Mooie binnenkomer van de Franse filosoof Marc-Alain Ouaknin. Ik had nog nooit van hem gehoord, maar las de uitspraak achterop het boekje dat Christiane Berkvens, remonstrants predikante vorig jaar over hem schreef. Het sprak me meteen aan, want ik ben zelf zo iemand, die onderweg regelmatig een afslag neemt en slechts af en toe denkt God tegen te komen. Sinds begin 2014 draai ik mee als vriend in de Geertekerk, volgde bij Florus Kruyne de oriëntatiecursus. Vanuit de cursus startten we met een paar mensen een eigen illegale gespreksgroep, die nu bestaat uit vijf mensen, klein maar fijn.

Ontmoet de ander en je leven krijgt kleur

Sinds het najaar lijkt de gespreksgroep meer op een leesclub. Voorlopig met slechts één boek: ‘Marc-Alain Ouaknin,  de joodse gids van deze tijd’. Voor mij is het wonderlijk om te ervaren hoe remonstrants ik Ouaknin vind. Niet om hem toe te eigenen, want de andere – niet-remonstrantse – leesclubleden denken er heel verschillend over, maar omdat ik me verwant voel aan zijn manier van denken. Hij roept op altijd te blijven vragen en dogma’s overboord te gooien. ‘Ontmoet de ander en je leven krijgt kleur’: de mens moet zelf zin aan het leven geven door de ontmoeting met anderen.  Alleen daardoor? ‘Als ik voor mezelf spreek’, zo begon ik op deze uitspraak te reflecteren, toen medelid Dieter me onderbrak: ‘Tom, je kunt alleen maar voor jezelf spreken, niet voor anderen’. ‘Ha ha, als ik voor mezelf spreek dus, dan geef ik mijn leven niet alleen maar zin door andere mensen te ontmoeten. Mijn leven krijgt voor 70% zin in de ontmoeting met de ander, voor 30% red ik mezelf’.

Samen een boek lezen, dat is pas heilzaam

De weg die we gaan in het leven is onze eigen weg. Ouaknin zegt dan ook dat we nooit de weg moeten vragen aan iemand die de weg weet, want het lukt niet om die weg kwijt te raken. Ik zie dat als een oproep om jezelf te kennen en ervoor te zorgen dat mensen jou kennen. Het opent een weg van vrijheid in denken en spreken. Ouaknin introduceert het begrip ‘bibliotherapie’: een gesprek met zijn drieën, een trialoog tussen boek, cliënt en therapeut. Samen lees je een tekst, interpreteer je die persoonlijk en praat je er met elkaar over. Patiënt en therapeut ontmoeten elkaar als eenvoudige, gelijkwaardige lezers. Muren breken af, het kan heilzaam werken. Ons leesclubje bestaat uit vijf personen, samen met het boek zouden wij dan een sexaloog voeren, als dat niet zo raar zou klinken.

In een joodse vertelling moet Mozes van God de farao aanspreken, maar durft niet, want ‘ik ben geen goed spreker’. God stuurt daarom Mozes’ broer Aäron mee, die praat gemakkelijker. Samen spreken ze vervolgens de farao aan. Het lukt Mozes nu wel, zijn tong is losgemaakt, hij is van een moeizame taal overgegaan naar een vloeiende taal.