Over de magie van nieuwe horizonten

Sinds een paar dagen hebben wij een spelcomputer in huis. Een Nintendo Switch. Leuk voor de kinderen. Met hun enthousiaste gillen, stuiteren en lachen, komt er bij mij een sterk gevoel van nostalgie bovendrijven. Toen ik een kind was vond ik dit ook zó leuk. Waarom is dat gevoel toch gedempt? Zonde eigenlijk. Nadenkend hierover moet ik bekennen dat het met alles zo gaat. Met mijn opa wandelde ik uren door het magische Veluwse bos. In de herfst en winter, door de regen, in de lentezon. Sterke gevoelens had ik daarbij. Nu wandel ik door het bos om mijn hoofd tot rust te brengen. De magie is vaak ver te zoeken.

Met muziek werkt het net zo. Uren kon ik luisteren naar dezelfde artiesten die nu één muisklik van ons verwijderd zijn. Soms voel ik me zo melancholisch dat ik het doe. Dat is één keer één album en dan ben ik het alweer zat. Met het christelijke verhaal is hetzelfde gebeurd. Het verhaal van een kindje dat geboren wordt in een stal en op volwassen leeftijd sterft aan een kruis en na drie dagen weer opstaat. Betoverd was ik erdoor als kind. Als tiener kwam deze begoocheling in een stroomversnelling terecht, om aan het eind van m’n twintigerjaren als een cliché te sterven.  

Uitgekauwd

In mijn zoektocht naar het gevoel, en de diepte, de verwondering weer terug te vinden stuitte ik enkel tegen muren of nog meer clichés. Inmiddels zijn we heel wat jaren verder en kan ik met een gerust hart concluderen dat het niet anders kon. Een verhaal dat je zo met de paplepel krijgt ingegoten, kan op den duur toch niet meer raken?

Zoals een spelcomputer nog steeds leuk kan zijn, maar mij niet meer met pijn in m’n buik doet wakkerliggen. Zoals een magisch bos gewoon een bos wordt waar je van kunt genieten. Zoals muziek gaat vervelen en beter past in de boekenkast der herinnering dan in m’n actieve playlist op Spotify. Zo gaat het ook met verhalen.

Herbetovering

Toch is er een manier om dat wat geweest is met andere ogen te bekijken. Opnieuw te laden. Weer even te laten stralen. Allereerst vraagt dat om acceptatie dat wat geweest is nooit weer in diezelfde vorm zal terugkomen. Het is een vorm van rouw, waarbij acceptatie de laatste fase is. Als dat lukt, dan kan er de berusting zijn dat wat was, niet opnieuw zo hoeft te worden.

Na de acceptatie is het in principe klaar. Maar soms komt daar ineens een nieuwe horizon. Een ander paradigma, een andere invalshoek, die wat oud en vergeten was ineens weer doet opbloeien. Door het eens magische bos wandelen met kinderen of kleinkinderen en door hún ogen de schoonheid bekijken, kan voor herbetovering zorgen. Oude, vertrouwde liederen koppelen aan een oud verhaal, zoals bij The Passion, kan emoties opnieuw losmaken. Oude verhalen uit de Bijbel in een ander licht zetten kan de teksten opnieuw doen leven.

Dieptepsychologische lezing

Zo kwam ik onlangs van mijn werkkamer naar beneden met een enthousiasme dat ik bij de Bijbel lange tijd niet had gevoeld. Op aanraden van emeritus predikant Heine Siebrand (jullie welbekend) schafte ik een dieptepsychologische lezing van het Marcusevangelie aan. Dit evangelie kunnen we inmiddels wel dromen. De verhalen zijn bekend en inmiddels uitgekauwd. Wat ga je daar nog voor zinnigs over zeggen?

Zoals over het verhaal van een jongen met epilepsie uit Marcus 9? Jezus komt bij zijn leerlingen aan en een man zegt: “Meester, ik heb mijn zoon naar U gebracht omdat hij door een geest bezeten is en niet kan praten; steeds wanneer de geest hem overweldigt, gooit die hem op de grond, en dan komt het schuim hem op de mond te staan, hij knarst met zijn tanden en wordt helemaal stijf.”

Dan brengen ze de jongen bij Jezus en hij krijgt meteen een aanval. Jezus vraagt aan de vader hoe lang zijn zoon hier al last van heeft. De vader antwoordt dat hij dit al vanaf zijn vroegste jeugd heeft en vraagt of Jezus iets kan doen. Jezus reageert verbaasd en zegt: “Of Ik iets kan doen? Alles is mogelijk voor wie gelooft.” Meteen roept de vader van het kind uit: “Ik geloof! Kom mijn ongeloof te hulp.” Dan spreekt Jezus de ‘onreine geest’ toe en deze gaat uit de jongen weg. Deze ligt stil op de grond, de mensen denken dat hij dood is, maar Jezus pakt hem bij de hand en de jongen staat op.

Wie is hier genezen?

Dit lijkt een wonder, maar als je het goed bekijkt gebeurt er niets dat we niet kennen van een epileptische aanval. Jezus geneest de jongen helemaal niet, maar pakt zijn hand na een aanval. Wat Jezus in dit kleine stukje tekst doet, is niet de jongen, maar de vader genezen van zijn ongeloof, zijn gebrek aan vertrouwen, zijn angst. Al vanaf jonge leeftijd heeft de jongen waarschijnlijk deze aanvallen en de vader zal gebeden hebben om genezing. Dan kwam er zo’n aanval en ging de vader bidden en smeken. De aanval verdween, om vervolgens enige tijd later opnieuw te gebeuren.

Dit heeft de vader jarenlang zo op de proef gesteld dat hij alle hoop is verloren. De verwachting van een genezing verdwenen, de zorgen met de jaren gegroeid. Jezus kwam hier in het verhaal op het toneel om die uitzichtloze situatie van de vader te verlichten, te verzachten en wie weet: te genezen. In eerste instantie doet hij dit met stevige taal, maar in wezen wijst Jezus steeds weer op het verwachtingsvol en met vertrouwen de toekomst tegemoet gaan. Ook al weet je dat er slechte dagen zijn en komen, de angst niet te laten overheersen, maar vertrouwen hebben en angst los te laten.  

Geloof als een kind

Deze verandering van horizon maakt dat dit verhaal opnieuw kan binnenkomen, kan aanspreken en wellicht levens kan veranderen. Er is niets nieuws onder de zon, maar het oude steeds weer met nieuwe ogen bekijken kan ons herbetoveren. Of in de geest van de Franse filosoof Paul Ricoeur: proberen de verhalen, de muziek en het magische bos te lezen, luisteren en binnen laten komen alsof je ze voor het eerst leest, hoort of ziet. Dan kan de verwondering over dit alles bij ons blijven en leren we misschien weer te geloven in het leven en te vertrouwen als een kind.

Foto: Maxx@night @ Flickr.com