De hel, dat zijn de alternatieve feiten

In opdracht van Liesbeth Orthel  was ik begonnen aan het jaarverslag van de Commissie tot de Zaken, het landelijk bestuur van de Remonstranten. Ik liep door alle nummers van AdRem, scande de verslagen van de CoZa en scrollde door de berichten van de Remonstranten op Facebook en de website. Met mijn moderne taalgebruik is niks mis.

Tjonge jonge, wat was er een hoop ellende in 2016. Aanslagen in Nice, Berlijn, Istanbul, Orlando, een moedeloos makende oorlog in Syrië, IS-wandaden, verdrinkende vluchtelingen. ‘En gij zult horen van oorlogen, en geruchten van oorlogen’, zoals Jezus zei (Mattheüs 24). Als klap op de vuurpijl kozen de Amerikanen Donald Trump als hun nieuwe president. De man is niet weg te branden van TV, kranten en sociale media. Heel begrijpelijk, maar ik zwijg er op deze plaats verder over.

Wat ik griezelig vind

Wat mij in deze tijd bang, boos en verdrietig maakt zijn de zogenaamde ‘alternatieve feiten’, de bewuste verdraaiing van de waarheid, het manipuleren van nieuws tot zelfs het rondzingen van ‘nepnieuws’. Ik vind dat een griezelige ontwikkeling en zie niet goed in hoe die te keren valt.

Natuurlijk, er zijn nog goede dagbladen en er is het NOS-journaal en ook op internet vind je betrouwbare stukken. Maar juist op internet mis je een filter, een journalistieke afweging van hoor en wederhoor, een check op feiten en het gebruik van meer dan één bron. En het enge is dat mensen meer en meer slechts dat tot zich nemen wat hun bevalt. Ze zitten in hun eigen cirkel, of ze nu links of rechts zijn en zelfs aan de begrippen links en rechts begin ik soms te twijfelen. Linkse mensen zetten bijvoorbeeld graag vraagtekens bij vrijhandelsverdragen. In de machtigste man van de VS vinden ze een medestander.

Google en Facebook, wat doen jullie aan waarheidsvinding?

Elke kwaliteitskrant heeft tegenwoordig een rubriek waarin ze fouten corrigeren. Als ze het te bont maken, klagen lezers bij de Raad voor de Journalistiek, kunnen ze naar de rechter stappen en ook nog eens hun abonnement opzeggen. Dat (zelf)reinigend vermogen hebben Facebook, Twitter en Google niet of veel minder. Berichtjes, filmpjes etc worden geliked en gedeeld en men bekommert zich vaak niet om het waarheidsgehalte.

Je houdt de vooruitgang niet tegen, Tom. Nee, dat hoeft ook niet, internet brengt ook heel veel goeds. Maar het verdwijnende ontzag voor feiten en waarheidsvinding, dat blijft knagen. The New York Times, die eerbiedwaardige krant die nogal onder vuur ligt van populisten, kent als adagium: ‘All the news that’s fit to print’. Niet The Times maar ‘the times they are a changing’.