Het kruis: martelwerktuig of geliefd symbool?

Het kruis is al 2000 jaar hét symbool van het christelijke geloof. Twee houten balken, waar Jezus zo’n 2000 jaar geleden aan stierf en met hem in die tijd ook vele anderen. Een paradoxaal symbool, want de dood van Jezus wordt gezien als een ‘goede’ daad die we herdenken op ‘Goede Vrijdag’. Een mens die stierf aan dit ‘martelwerktuig’ zoals sommigen het noemen. Deze zogenoemde Zoon van God stond in het verhaal weer op, maar dat neemt het lijden niet weg. En toch wordt dit houten kruis ook door vrijzinnig gelovigen geliefd en gehaat. 

Zo veel mogelijk genieten, zo min mogelijk lijden

In de vakantie las ik ‘Het boek van Vreugde’ van Desmond Tutu en de Dalai Lama. Daarin beweert de Dalai Lama dat het doel van het leven is dat we geluk vinden en lijden tot een minimum beperken. Daar zit natuurlijk een kern van waarheid in. De mens heeft allerlei gemak uitgevonden. De wetenschap heeft kennis voortgebracht die ons de kans geeft gezonder oud te worden. Als resultaat hebben we meer tijd om te genieten en kunnen we decennia langer leven dan enkele eeuwen geleden.

In ‘Homo Deus’, een boek van Yuval Noah Harari, doet de schrijver een poging een blik in de toekomst te werpen. Hij schat in dat we met allerlei aanpassingen in de toekomst vele malen ouder en zelfs onsterfelijk kunnen worden. Ons lichaam kan steeds weer opgelapt en geüpgraded worden, zolang deze geen noodlottig ongeluk treft. Het einde van de innovatie lijkt dus nog niet in zicht.

Zo veel mogelijk genieten, zo min mogelijk lijden. Het was volgens de epicurische codes van de Romeinse wereld tweeduizend jaar geleden al de meest verstandige koers in het leven. In die zin is er de afgelopen 2000 jaar niets veranderd. En toch is daar het kruis. Het meest schokkende symbool van het lijden. Het prijkt al die jaren op en in kerken. Als schurend tegenover voor de heersende cultuur van groeiend gemak en genieten. Geld, vakanties, luxe spullen en een brede – liefst gebleekte – glimlach, ze staan in schril contrast met een mens die bijna naakt hangt aan een kruis om te sterven.

Lijden als unique selling point van het geloof

Het kruis typeren als martelwerktuig doet recht aan slechts één aspect van het symbool. De andere kant is dat dit symbool staat voor christenen die hun eigen Via Dolorosa gaan. Lijden test het geloof en door lijden wordt de veerkracht van geloof aangetoond. Het christendom heeft het lijden tot iets hogers verheven. Zoals Jezus aan het kruis leed voordat hij in heerlijkheid terugkeerde, moeten ook gelovigen lijden, in afwachting van verlossing, aldus Michael Ignatieff in zijn prachtige boek ‘Troost‘.

Wat vrijzinnigen precies met het kruis hebben zal misschien wel altijd heel persoonlijk blijven. Dat we het symbool niet zomaar aan de kant kunnen schuiven mag duidelijk zijn. In een cultuur waarin genieten tot een summum is verheven, we het liefst onze schaduwkanten verbergen en ons lijden bespreken met een psycholoog achter gesloten deuren. In die cultuur is het mijn hoop dat christelijke gemeenschappen plekken zijn of worden, waar ruimte is voor u, jou en mij in alle aspecten van het leven. Misschien zelfs wel met extra veel aandacht en zorg voor het lijden, omdat dat is wat ons als christenen kenmerkt en samenbindt.