Uit je comfortzone

De scholeksters zijn weer terug en ze hebben alweer gepaard, luid zingend. Binnenkort gaan ze nestelen op één van de platte daken rondom. Ze foerageren op het grasveld hier tegenover. We wonen in het centrum van Zeist. Alleen al bij het geluid van scholeksters denk ik aan de zee en het strand. Thuis op vakantie en het is weer lente. Ik ben altijd ontzettend blij als ze er weer zijn.

Ondertussen is het ook coronatijd, we worden met van alles geconfronteerd. Met angst voor nabijheid en verlangen naar nabijheid. En wanneer kunnen we weer?! We kijken ook met andere ogen naar het leven van nu en van straks. Flexibel werken heeft een grote vlucht genomen met grote gevolgen voor kwetsbare mensen op de arbeidsmarkt. Investeerders profiteren van een aantrekkelijke rendement op de woningmarkt, die daardoor steeds minder toegankelijk wordt voor mensen die een woning zoeken. Hoe doorslaggevend is rendement denken in zorg en onderwijs? Zorgen over het klimaat, meer pandemieën, enz. Hoe moeten we verder?

De Fundamenten

Ik las het boek De Fundamenten, van Ramsey Nasr. Het bestaat uit drie essays, die gaan over de coronacrisistijd. Zeer lezenswaardig vind ik zelf. Wat betekenis geeft aan ons leven heeft altijd een relatie met de betekenis ervan voor anderen, werkt hij uit. Op allerlei manieren. Bijvoorbeeld via kunst. Kunst maakt alternatieven denkbaar. Hij noemt als voorbeeld van Gogh en zijn manier van kijken naar de natuur. Toen vreemd en lelijk en nu bijna te iconisch. Kunst kan ons helpen buiten de gebaande weg kijken.

Ramsey Nasr: “Kunst deelt een onverwachte eigenschap met het coronavirus. Ze heft ons normale, veilige bestaan op, gooit al onze zekerheden overhoop, doorbreekt elke routine. Met dus dat ene grote verschil: het virus houdt ons binnen, kunst brengt ons naar buiten.” Hij vindt het idee dat kunst in tijden van crisis schoonheid en troost kan bieden Dille Kamille filosofie. “Het kan, maar kunst is veelal ongemakkelijk, weerbarstig, afstotelijk, schokkend” (Zoals van Gogh in zijn tijd) ‘Kunst laat zien dat de wereld complex is, gelaagd en meerduidig, doet twijfelen aan onze waarheden, ontregelt in plaats van tastbare antwoorden te geven en gedijt meer op een gevoel van vervreemding dan op bevestiging’ ‘Kunst biedt houvast door mee te wankelen’, zegt hij. Op de weg die we gaan in tijden van crisis.

Houvast om mee te wankelen

Het geldt niet alleen voor kunst, denk ik. De scholekster, die ik met vakanties op de Waddeneilanden verbind en waarvan het geluid mij ontzettend vrolijk maakt, komt mij nu hier opzoeken. Dat is een teken aan de wand. Fijn dat onze platte daken kiezelstranden voor hem zijn. Maar beroerd dat zijn oude leefgebied steeds minder aantrekkelijk voor hem wordt en dat hij steeds minder voorkomt. Maar zijn creatieve keuze zet me ook aan het denken.

Kunst biedt houvast om mee te wankelen. Het helpt je uit je comfort zone. De kabinetsformatie kan dat gebruiken. Met of zonder kunst zullen veel partijen andere alternatieve wegen en nieuwe samenwerkingsverbanden moeten zoeken. Om problemen als wonen, armoede, zorg, werken en klimaat aan te pakken, met open vizier. We staan op een keerpunt, zowel in de aanpak van problemen als waar het gaat om de bestuursstijl. Maar zoals Ramsey Nasr dat zegt is ‘een keerpunt weinig meer dan een plek in tijd en ruimte waar je kunt beslissen om te draaien of verder te gaan’. Ik hoop dat partijen verder willen gaan en de verbeeldingskracht hebben en gebruiken om over hun eigen schaduw heen te stappen. Hoe ongemakkelijk dat ook kan zijn.