De kunst van het wachten

De wereld voelt bedreigender dan ooit. Dictaturen, onverzoenlijke oorlogen, wankelende democratieën. En misschien het allerbedreigendst, maar door al dat andere naar de achtergrond gedrongen: de ontwrichting van onze planeet door klimaatverandering en vervuiling. Hoe ga je met al die gevoelens van bedreigd zijn om?

Onder de titel Verzet en overgave verschenen de brieven die de theoloog Dietrich Bonhoeffer schreef, van zijn arrestatie in april 1943 tot zijn executie twee jaar later, vlak voor het definitieve einde van het nazi-regime. Ze getuigen van zijn verzet tegen domheid en onmenselijkheid, maar vooral van zijn overgave aan de mogelijkheid van een ander type van christelijk geloof. Een geloof dat eerlijk wil zijn en over veel dingen zwijgt. En dat wacht op de goede woorden. Zolang het ons niet lukt die woorden te vinden, zijn twee dingen essentieel, schreef Bonhoeffer: bidden en de gerechtigheid doen.

Bidden

Bidden. Wat dat in ieder geval van je vraagt, is dat je je primaire reacties van woede en verontwaardiging op de tweede plaats zet. Dat je enig geduld oefent. Dat je je concentreert op wat jou, jouzelf, te doen staat. Uitspraken van de schrijfster Marjoleine de Vos troffen me. Zij haalde de oude, bijbelse priesterzegen aan: ‘De Heer zegene u, en behoede u! De Heer doe zijn aangezicht over u lichten, en zij u genadig! De Heer verheffe zijn aangezicht over u, en geve u vrede!’ “Nu ik die woorden zeg, ben ik bijna weer in tranen. Ze ontroeren me zo vanwege het beeld van een groter geheel, waarin je gezien wordt, de mogelijkheid van vervulling. Het is een bede, geen waarheid of zekerheid. Het is een verlangen. Je hoeft niet gelovig te zijn om dat na te voelen.”

De gerechtigheid doen

De gerechtigheid doen. Wat kan daarmee bedoeld zijn? Het is – nog meer dan bij het bidden – vrijwel onmogelijk hier een enkele lijn te trekken. De één zal kiezen voor politieke actie, de ander voor het gesprek tussen mij en jou dat naar een basis van verstandhouding zoekt. De één legt het zwaartepunt bij de hoop die nieuwe mogelijkheden zichtbaar maakt, de ander bij de strijdbaarheid die zich tegen onrecht keert. En welke rol speelt vreugde in verzet? Hoe balanceer ik tussen verzet en overgave met alles wat mijn aandacht opeist in de wereld en in het dagelijks leven?

De kunst van het wachten

De kunst van het wachten. Duidelijk is in ieder geval dat het ‘wachten’ waarop Bonhoeffer doelde, iets heel anders is dan niets doen. Het is een kunst. Dat blijkt bijvoorbeeld als Jezus zijn parabel van de onvruchtbare vijgenboom vertelt (Lucas 13). De eigenaar wil hem laten omhakken. Maar zijn wijngaardenier maant hem geduld te hebben en nóg een jaar te wachten. Die vijgenboom zal vrucht gaan dragen, vertrouw er maar op. Oude beloften klinken daarin door. Gods tijd zal komen, de tijd van verlossing voor verdrukten, hongerigen, gevangenen en vreemdelingen. Probeer uit alle macht daarop te wachten.

Verdere verdieping

Samen met de Amsterdamse predikante Rachelle van Andel leidt Johan Goud de retraite ‘Verzet en Overgave’, van 12-14 mei en van 29-31 augustus. Kosten p.p.: euro 425,–. Het verblijf in het prima verzorgde Woodbrookershotel (Barchem, Ov.) is op basis van volpension, de groep heeft tijdens de retraite een eigen ruimte ter beschikking. Aanmelden: bij Landelijk Bureau (Liesbeth Orthel) per email info@remonstranten.org of tel. 030 2316970. Deelnemers ontvangen van tevoren een syllabus.