Avondmaalmijder

Ik ben niet zo’n trouwe kerkganger, maar ik laat het eigenlijk altijd afweten als de liturgie aangeeft dat er avondmaal gevierd wordt. Als je zoiets bij jezelf constateert dan noopt dat tot zelfonderzoek, althans daartoe voelde ik me uitgedaagd toen ik onverwacht ervoer dat het ook anders kan. Daarover zo meer.

Veel regels

Eerst stilstaan bij wat me mogelijk tot verstokte avondmaalmijder maakte. En dan moet ik, hoe vervelend ook, beginnen met een ervaring van diepe schaamte, zo niet totale wanhoop toen ik als 6-jarige op de ochtend van mijn Heilige Communie de deur van ons ouderlijk huis opende voor de melkboer die het traditionele uit roomboter vervaardigde lammetje, bedoeld voor het feestelijk ontbijt na de mis bij ons thuis bezorgde. Opgetogen nam ik het speciaal voor mij gebrachte kunstwerkje aan en voor ik het wist gleed mijn vinger er langs (of in) en stak ik die vet en romig in mijn mond. Paniek niet alleen bij mij, maar in het hele gezin toen het besef doordrong dat ik nu niet meer nuchter was en de hele feestelijke dag die voor ons lag in het water dreigde te vallen. Zoals meestal lossen moeders dit soort precaire situaties op, in dit geval door net te doen alsof er niets aan de hand was waardoor de feestelijkheden die dag gewoon doorgang konden vinden. Bij mij echter bleef het gevoel een doodzonde te hebben begaan die hele verdere dag als een donderwolk boven me hangen.

De communie als onderdeel van de mis was en is een ritueel dat omgeven is met veel regels en voorschriften. Niet-roomsen werden buitengesloten en streng omschreven was de wijze hoe de hostie in ontvangst te nemen. Als vast onderdeel van de zondagse liturgie hoorde het ter communie gaan bij de wekelijkse kerkgang waarbij elke gelovige beurtelings naar voren trad om deel te nemen aan het mysterie van de eucharistie. Het was een vrij individueel gebeuren dat door zijn wekelijkse, voor sommigen zelfs dagelijkse frequentie een zeker vanzelfsprekend karakter kreeg.

Zwaar en plechtig

Met mijn adolescentie raakte de rooms katholieke kerk met al zijn regels en riten bij mij net als bij zovelen die opgroeiden in de jaren ‘60 en ‘70 vrij probleemloos uit het zicht. Bij mijn zoektocht naar andere religieuze tradities kwam ik snel uit bij de reformatorische traditie, waarmee ik ook via mijn studie theologie aan de Universiteit van Utrecht nauw in aanraking was gekomen. Enigszins tot mijn verrassing bleken ook protestanten bij bijzondere gelegenheden, enkele keren per jaar het avondmaal te vieren. Op een heel andere manier, maar niet met minder religieuze zwaarte. Vanwege de exclusiviteit en de gewichtigheid was het avondmaal niet erg toegankelijk want alleen voor gelovigen die zich ‘geroepen’ voelden was deelname toegestaan. Ondanks alle variaties in de wijze waarop protestanten van verschillende pluimage het vierden behield het avondmaal een zwaar en plechtig karakter waardoor ik het vermeed als ik de kans kreeg, zelfs bij de remonstranten.

De mijder doet mee

Tot enkele weken geleden, toen ik niet goed opgelet had bij het bekijken van de liturgie die ons trouw wekelijks via de mail toegezonden wordt. Enigszins tot mijn schrik stond het delen van brood en wijn aangekondigd toen ik al een plaatsje gevonden had in de Geertekerk. Weggaan was geen optie meer en dat vond ik ook zelf wel een beetje teveel van het goede. Achteraf was ik blij dat ik het niet gedaan had, want juist dat stuk van de dienst  wat ik ontwijken wilde ontroerde me het meest. En als u nu vraagt waarom dan kan ik dat eigenlijk niet goed zeggen. Ik weet alleen dat de kring die we vormden letterlijk iedereen opnam, ook de kleintjes, dat het brood ook echt brood was, dat het door heel diverse mensen snel en vriendelijk aangeboden werd, dat als iedereen uit een eigen kommetje een slokje wijn of druivensap tot zich neemt het heel efficiënt ging, dat ondanks hun heftige symboliek de woorden en gebaren van de voorganger klein en behapbaar bleven, dat die ochtend afgerekend leek te hebben met alles wat plechtig en gewichtig wilde zijn, kortom dat er plek bleek voor een verstokte avondmaalmijder.