Zien, soms even

Uit het leven van een hond

Afgelopen week werd bekend dat Sander Kollaard de Libris-literatuurprijs heeft gewonnen met het boek Uit het leven van een hond. Het is een boek waarin één dag uit het leven van een heel gewone man wordt beschreven, Henk. Er gebeurt eigenlijk niet veel in het boek, maar door de manier waarop Kollaard het beschrijft ook weer heel veel.

In een mooi interview in de NRC zegt hij over de kern van zijn schrijven: “Ik heb altijd het zinnetje van John Updike in mijn hoofd gehad, dat hij gebruikte als antwoord op de vraag wat hij als schrijver probeerde: ‘To give the mundane its beautiful due.’ Het alledaagse tooien met de schoonheid die zij verdient, dat is wat ik met Henk heb geprobeerd: een leven, zo gewoon mogelijk – en dat toch zó opschrijven dat het interessant wordt. Zodat mensen ineens zien waar ze normaal gesproken misschien aan voorbijgaan, omdat het vanzelfsprekend is.”

Jan Mankes

Het alledaagse tooien met de schoonheid die zij verdient: die woorden zijn ook van toepassing op het werk van de schilder Jan Mankes (1889-1920). Precies 100 jaar geleden overleed hij, nog maar dertig jaar oud. Hij liet een fijnzinnig oeuvre na van heel gewone dingen uit zijn omgeving: een geit, een haan, een potje met een bloesemtak. Maar in de manier waarop hij dat schilderde wist hij die schoonheid van het alledaagse te vangen. Het witte verenkleed van de haan lijkt licht te geven, de lijster sprankelt van het doek, de uil heeft een brokaten verenkleed.

Vergankelijkheid

Bij beiden zit onder dat besef van de schoonheid van het alledaagse een diep besef van de kwetsbaarheid en vergankelijkheid van het leven: de dode vogels, de schedels die Mankes schilderde en de wetenschap dat hij zelf niet oud zou worden; de eigen sterfelijkheid en vooral ook de sterfelijkheid van zijn hond, waarvan Henk, de hoofdpersoon van Kollaard, zich zeer bewust is.

Dat besef van de betrekkelijkheid van het leven maakt hen niet somber, maar lijkt juist hun blik op het leven te scherpen. Om te zien wat er is, om te zien hoe mooi het kan zijn, in alle gewoonheid en alledaagsheid. Daaraan ontleent Henk zijn levenslust, daardoor laat Mankes zijn doeken stralen.

Het is het vermogen om met verwondering om je heen te kijken, om geraakt te kunnen worden en dan die ervaring te hebben die Huub Oosterhuis in een titel van zijn dichtbundels zo mooi verwoorde: zien, soms even.

Ter gelegenheid van de honderdste sterfdag van Jan Mankes is er tot en met 25 oktober een mooie overzichtstentoonstelling in Museum More, Gorssel: Jan Mankes, De werkelijkheid niet. Kijk ook eens deze documentaire over het werk en leven van Jan Mankes die op You Tube staat en deze op de website 100 jaar Jan Mankes.