Luther en Brahms in Ein deutsches Requiem

Zing je mee in het Requiem van Brahms?

Het is nog zomer als Maarten van der Bijl, cantor van de Geertekerk, een noodoproep aan de leden van de cantorij stuurt: wie wil meewerken aan de uitvoering van Ein deutsches Requiem van Johannes Brahms op 4 november? Maarten zal de directie voeren. Negen mensen, waaronder ikzelf, melden zich aan. De muziek is meeslepend, ingetogen en heftig. Het instuderen blijkt behoorlijk pittig te zijn.

Zestien Bijbelteksten met dank aan Maarten Luther

De muziek kunnen pakken valt al niet mee, het zingen van de 16 verschillende teksten uit de Bijbelvertaling van Luther is nog een ander ding. Hoe krijg je een woord met twee lettergrepen verdeeld over zes noten? Een technisch probleem. Maar om expressie te kunnen geven aan de ziel van de tekst moet je er iets van snappen. Zo bevat deel 3 van het Requiem de tekst van Psalm 39: 5-7 : Herr, lehre doch mich, daß ein Ende mit mir haben muß, und mein leben ein Ziel hat, und ich davon muß. Siehe, meine Tage sind einer Hand breit von dir, und mein Leben ist wie nichts von dir. Wat moet ik me hierbij voorstellen?

Voorstudie van Psalm 39

Afgaande op de eerste gedachten, die deze woorden bij mij oproepen, vul ik snel voor mijzelf de boodschap van deze tekst in. Dit doe ik zonder gedegen kennis van de bijbel en met matige kennis van de Duitse taal. Dit levert de volgende gedachten op: ‘Heer, vertel mij dat er snel een eind aan mijn leven komt, dat mijn leven een doel heeft, een levensopdracht, maar dat ik daar niet meer mee verder kan gaan, het moet nu klaar zijn. Mijn leven is voor u zo’n klein dingetje, in tijd en als deeltje van de wereldbevolking. Denk aan de duizenden jaren dat de mens op aarde liep en de miljarden mensen, die nu de aarde bevolken. Mijn leven is nietig in tijd en in getal.’ Maar dan herinner ik mij de woorden gij kent en hoort mij, gij roept mij bij naam.

Handreiking van Maarten van der Bijl

Op een dag reikt Maarten van der Bijl aan de koorleden een dichtbedrukt vel papier uit. Hierop staan de genoemde teksten in 4 vertalingen naast elkaar: eerst die uit de bijbelvertaling van Luther, dan de Nederlandse Luthervertaling uit 1648: Maer HEERE, leert my doch, dattet een eynde met my hebben moet, ende mijn leven een perck heeft, ende ick daer van moet. Siet, mijne dagen zijn eene hantbreet by u, ende mijn leven is als niets voor u. Vervolgens de Naardense Bijbelvertaling uit 2014: Ene, doe mij weten mijn einde, de maat van mijn dagen, wat die is, ik wil weten waar het met mij ophoudt! Zie, u gaf mij een paar duimbreedten dagen, mijn duur tegenover u is als niets! Tenslotte een Engelse vertaling: Lord teach me that I must have an end, and my life has a purpose, and I must accept this. Prachtig, die vertalingen. De oud-Nederlandse en de Engelse vertaling spreken mij het meest aan.

Een Hollands Requiem

In 2007 maakte Jan Rot een hertaling van Ein deutsches Requiem. Een aantal jaren later werd het Requiem van Brahms met deze tekst uitgevoerd. Hier volgen zijn woorden:

Vaak vraag ik mij af
Is mijn einde onvermijdelijk?
Zal mijn leven voorbij zijn
Als ik de geest geef?
Stel nou, ik word honderd
Wie weet ben ik dan bereid
Wordt het morgen
Sterf ik vóór mijn tijd

Kom je luisteren op 4 november? We zingen in de Jacobikerk  www.RQ2017.nl 
Kaarten (8 / 15 / 25 euro) zijn in de voorverkoop goedkoper dan aan de zaal!