Bij het checkpoint bij Bethlehem

Heel vroeg in de morgen. Dichtbij, en ook verder weg, klinkt de oproep tot gebed. Daarna is er weer stilte, tot de hanen kraaien. De lichtjes van de straatlantaarns van Bethlehem flonkeren in de ochtendschemer. Om half zeven zijn we bij de controlepost in de Muur in West-Bethlehem. Palestijnen moeten zo’n controlepost passeren, elke keer als zij naar Jeruzalem willen. Jeruzalem is dichtbij. Op een blauw bordje aan de muur op een straathoek dicht bij de Geboorte Kerk staat in het Arabisch en Engels: “Jerusalem. 8.57 km”. Toch is Jeruzalem voor Palestijnen héél ver weg.

Vrijwilligers van EAPPI, ‘oecumenische begeleiders’

Bij de controlepost ontmoeten we Kim, een Lutherse predikante uit de Verenigde Staten. Zij is vrijwilligster van de organisatie Ecumenical Accompaniment Programme in Palestine and Israel (EAPPI ), het oecumenische begeleidings-programma van de Wereldraad van Kerken. EAPPI werd opgericht in 2002 na een oproep van kerkelijke leiders in Jeruzalem, nadat Israël een verzoek om internationale waarnemers toe te laten bij het oplaaiend geweld van de Tweede Intifada had afgewezen. Het EAPPI heeft als doel lokale en internationale inspanningen te steunen om een eind te maken aan de Israëlische bezetting en tot een oplossing te komen van het Palestijns-Israëlische conflict met een rechtvaardige vrede, gebaseerd op het internationale recht en de relevante resoluties van de Verenigde Naties. Dit doet EAPPI vooral door waarnemen en begeleiden. Men werkt nauw samen met Joods-Israëlische vredesgroepen. Vrijwilligers van EAPPI, ‘oecumenische begeleiders’, zijn afkomstig uit de hele wereld. Zij zijn drie maanden in Israël en Palestina en worden vooraf getraind in geweldloze communicatie. Zij letten op schendingen van mensenrechten en rapporteren daarover. Als zij naar hun eigen land terugkeren, nemen zij hun verhalen mee. Zij geven lezingen, schrijven voor de media, organiseren campagnes en lobbiën bij hun parlement voor steun voor een rechtvaardige vrede in het Midden Oosten. Zij geven een stem aan diegenen die er geen hebben.

Vóór de bouw van de Muur

Kim zal met ons de tocht door de controlepost maken. Zij vertelt dat er twee ingangen zijn: één voor mannen, en één voor vrouwen en kinderen, zieken en buitenlanders. Boven de tweede ingang staat het bordje ‘humanitarian’. Kinderen jonger dan 18 mogen hier alleen door onder begeleiding van een volwassene. Verderop in het lange traject door de Muur komen deze routes samen. Mensen mogen alleen passeren wanneer zij een ‘permit’, een pas hebben. Veel mannen zijn op weg naar hun werk in Israël – op de Westelijke Jordaanoever zijn nauwelijks banen voor hen. Hun Israëlische werkgever moet zorgen voor een pas, maar die is slechts geldig voor zes maanden. Steeds weer moet die met moeite verlengd worden. Vóór de bouw van de Muur gingen dagelijks 10.000 mensen van Bethlehem naar Jeruzalem om daar te werken, nu zijn het er nog maar 2000, waarvan 110 vrouwen. Het aantal baanlozen op de Westelijke Jordaanoever is dus sterk vergroot de laatste jaren.

Om vijf uur ’s morgens wordt de controlepost geopend. Gemiddeld moeten de mensen dan nog twee uur in de rij staan om aan de andere kant te kunnen komen. Daar staan taxi’s en busjes klaar voor verder vervoer. Wie te laat is op zijn werk, wordt ontslagen.

MachsomWatch, een vredesorganisatie van Joodse Israëlische vrouwen

Vandaag is er een complicatie. Een groep vrouwen, met kinderen en met tassen gevuld met picknickspullen, wil voor een dag naar Jeruzalem en Tel Aviv, onder andere voor een bezoek aan een moskee. Zij komen rond zeven uur bij de controlepost aan. De leiding van hun groep heeft ingeschat dat dan de meeste mannen al door de poort zullen zijn, zodat zij hen niet in de weg hoeven te lopen. Maar vóór zeven uur is er al vertraging in de doorgang, dus na de komst van de vrouwen en kinderen zijn er meer mensen tegelijk dan op andere dagen. Dit geeft spanning. Onderweg laten sommige mannen – heel hoffelijk – vrouwen en kleine kinderen voorgaan. Een kleine baby in een maxicosy mag voor, met moeder en oma, het wordt over een hekje getild. Meteen kruipen er een paar mannen onderdoor, zo proberen zij voor te dringen. Hierop komt een geïrriteerde reactie van anderen.

Kim kijkt of er onregelmatigheden zijn, of er bijvoorbeeld onnodig een poortje gesloten is. Vandaag is dat zo. Geschreeuw, huilen van kinderen, het klinkt vreselijk in deze metalen ruimte. Zo nu en dan blaft een stem van een Israëlische vrouwelijke soldaat iets in het Hebreeuws door de luidsprekers, maar niemand die het verstaat. Kim ziet dat het tweede controlepoortje dicht blijft, volgens Kim doordat er te weinig personeel is. Zij rapporteert dit bij de humanitaire telefoonlijn van de Israëlische autoriteiten en als dat niet snel helpt belt ze een vrijwilligster van MachsomWatch, een vredesorganisatie van Joodse Israëlische vrouwen. De vrouw van MachsomWatch staat aan de andere kant van de Muur , want zij mag niet op hetgebied van de Westeijke Jordaanoever komen. Zij belt naar een hogere legerfunctionaris en meldt het probleem. Deze geeft dan opdracht aan de dienstdoende militairen het poortje te openen. Na enige tijd heeft dit effect. Het poortje gaat open, één persoon kan er door, dan nog één, en nog één. Het kordate optreden van Kim geeft verlichting, maar het systeem verandert er niet door. Het vertragen van de doorgang lijkt moedwillig te gebeuren.

Bij Palestijnen wordt ook de handafdruk gecheckt

Wij gaan met de stroom mee. Bagage en identiteitskaarten worden gecontroleerd. De weg door de Muur gaat op meerdere plaatsen door heel nauwe poortjes met een draaihek. Dit hek kan op afstand geblokkeerd worden, waardoor iemand daar lange tijd achter gevangen kan zitten en dit gebeurt regelmatig. Een tas kan nauwelijks mee, die moet je omklemmen of boven je hoofd houden. Halverwege moet een soort parkeerterrein overgestoken worden. Hier duiken de mannen onder het hek door en rennen zij naar de overzijde, om tijd te winnen, om niet te laat op hun werk te hoeven komen, om te voorkomen dat zij ontslagen worden. Bij Palestijnen wordt ook de handafdruk gecheckt, een risico voor mensen, die in de bouw werken. Door een verwonding kan hun handafdruk veranderen, waardoor zij opnieuw een pas moeten aanvragen.

De doorgang duurt voor ons ongeveer anderhalf uur, de Palestijnse mannen moeten langer wachten, elke dag weer. Onze groep gaat door de controlepost terug naar Betlehem, dit is voor de mensen zo’n dagelijkse kwelling, het is vernedering, treiterij. ‘Checkpoint’: een menselijke tragedie met een politieke achtergrond.

Aansluitend aan de dienst op de Vredeszondag van 19 september is er in de Geertekerk, het Geertecafé over de betekenis van de organisatie EAPPI (Ecumenical Accompaniment Programme in Palestine and Israel).

Uit: Bidt Jeruzalem vrede toe. Ontmoetingen, achtergronden en reflecties in Israël en de Palestijnse gebieden. Redactie Riet Bons-Storm. 2011, theologische uitgeverij Narratio.

De betreffende reis werd gemaakt in mei 2010.