Namen doen ertoe
Geschreven door Lense Lijzen
Eerder deze week reisde ik naar Amsterdam. Mijn doel was het nieuwe Holocaust monument met de meer dan 102.000 namen van Joodse, Sinti en Roma landgenoten die in de Tweede Wereldoorlog werden vermoord. Ik wist dat het ergens aan de Weesperstraat lag en bereidde mij voor op een korte zoektocht te voet. Maar toen ik vanuit de metro weer bovengronds kwam, bleek dat het er direct naast lag. Het was een schok(je), deze directe confrontatie, alsof ik er nog niet klaar voor was. Maar dit werk van de architect Daniel Libeskind (Joods Museum Berlijn) maakte direct indruk! De steentjes met de namen, het metaal en de spiegels erboven weerkaatsen het monument zelf maar ook de omgeving: het groen, de huizen, de straat, en ook jezelf als je in de spiegel kijkt. Er is geen ontkomen aan, je staat middenin de confrontatie.
In memoriam
Libeskind heeft de steentjes opgesteld in de vorm van de medeklinkers l-ts-ch-r (letsecher), het Hebreeuwse begrip voor In memoriam. En zo sta je te midden van de lange rijen namen met geboortedatum en leeftijd erop. En dat is wat hier gebeurt: elke steen roept een leven op. Natuurlijk dacht ik ook aan het Herinneringscentrum Westerbork waar elke 5 jaar al deze namen worden voorgelezen, dag en nacht, onafgebroken. Ik heb daar ook een keer aan meegedaan, midden in de nacht.
Namen doen ertoe, ook in ons eigen leven. Ze horen bij je, je wordt ermee geroepen. Zelfs de spelling ervan luistert nauw. En als een leven ophoudt, is het niet meer horen van die naam als een tweede sterven. Als een naam niet (meer) bij je past, laat je hem veranderen. En als een ander je kwaad heeft gedaan, hoed je je ervoor die naam nog te noemen. Zoveel kan een naam oproepen. Maar doorgaans hechten we eraan.
Een mens met een naam
Bij het monument zoeken velen die ene naam, namelijk van Anne Frank. Dit zoeken levert meteen gesprekken op, vaak met buitenlandse toeristen. Zo ontstaat er ook een vorm van verbinding op deze plek van waarschuwing. Maar een ding beklijft vooral: haar naam staat voor een echt leven, en hier is zij een van die vele echte levens. Als ik weg ga, kijk ik in de spiegels: een mens met een naam, net als zij waren … en blijven.
