Toevlucht

De vleugels

‘Onder de vleugels van uw barmhartigheid zoeken wij onze toevlucht’ klinkt het, vrij vertaald, in de laatste hymne van de dag in de Russisch Orthodoxe kloostertraditie. Bedoeld is de barmhartigheid van Maria. Voor de monniken van Chevetogne die deze kloostertraditie leven, is het zingen van de slothymne een intiem en gewijd moment.
Alle religies draaien in de kern om ‘toevlucht’, een plek of een wezen waarbij je kunt schuilen te midden van de onzekerheden en bedreigingen van het bestaan.
Het liedboek van de bijbel, de psalmen, staat er vol van; ‘met zijn vlerken beschermt Hij u, en onder zijn vleugels vindt u een toevlucht’ (psalm 91 vers 4).

Tot wie, tot wat?

Er zijn allerlei dingen waartoe wij mensen onze toevlucht nemen, om niet te zeggen: ons aan vast kunnen klampen. Ik zie dan mensen voor me die zich vastklampen aan de beloften van anderen en aan de rand van een bootje. Maar ook aan mensen die zich neerwerpen voor een Godheid, een heilig boek of een leraar. Of houvast vinden bij ideeën of een leer.

Baarmoeder

In toevlucht zit een beweging besloten. De beweging terug naar de baarmoeder in feite, waar het veilig is en waar je geborgen bent. Het heeft iets van wegkruipen en schuilen. En we ontkomen er niet aan, het is een oer menselijke beweging gegeven met de afhankelijkheid waarin wij mensen het langst van alle zoogdieren verkeerden. Ook de godsdienst kan helemaal bepaald worden door deze beweging.

De geborgenheid van de ruimte

Er ligt nog een andere beweging in toevlucht besloten, precies de andere kant op. Het juist loslaten van houvast, onder de vleugels vandaan komen, je wagen in de ruimte. De geborgenheid en de betrouwbaarheid van de ruimte in gaan. Ook dat is een kant van onze godsdienstige traditie. De Hebreeuwse volksstammen die de uittocht uit de slavernij van Egypte wagen, de ruimte van het ongewisse in met een minimum aan houvast. We vinden ook de tekst: ‘Hij leidde mij uit in de ruimte…’(psalm 18 vers 20). Bevrijding en ervaring van vrijheid liggen in het verschiet van deze andere beweging.

Nogmaals de vleugels

Ik denk aan een man die in het ziekenhuis belandde. Hij was zich gaan isoleren in zijn flat en verwaarlozen. Eerst lag hij alleen in een kamer en had moeite met de open deur waar o.a. verpleegkundigen in en uit liepen. Toen hij wat opknapte moest hij naar een zaaltje met nog drie medepatiënten. Ik kwam terug van een week vakantie en zag dat hij helemaal ontdooid was. Hij was begonnen zich opnieuw toe te vertrouwen aan zijn reisgenoten en er gebeurde geen ongelukken. Integendeel hij bloeide op in de ruimte van hun menselijkheid. Niet de toevlucht die hij had genomen tot zijn flat die een ‘hol’ was geworden, had hem uiteindelijk geholpen. De toevlucht die hij nam tot de ruimte van zijn medemensen, genazen hem.

Beide richtingen van toevlucht hebben hun waarde, voor elk is een tijd. Bevrijding is alleen te vinden in de richting van de ruimte. Onder vleugels kun je schuilen, maar je mag er op een goede dag zelf mee vliegen.