Muizenissen

We zijn met het Kamerkoor van de Geertekerk aan het brainstormen. We willen graag wat mooie jonge stemmen erbij. Misschien kan een andere naam voor dit leuke koor daarbij wel helpen, denken we. Maar ja, wat dan? Iets met Sweelinck, want dat zingen we graag… maarja die hoort bij Amsterdam. De mis van Lotti was ooit het eerste stuk op de lessenaar, maar iemand denkt gelijk aan Helmut. ‘Morgenster’ dan? In de gelijknamige kroeg gingen we vaak wat drinken, misschien kunnen ze ons ook sponsoren. Bij brainstormen mag alles. Morgenster in het latijn? Stellam matutinam. Hm. De code van de deur, oppert iemand anders, dat klinkt wel fris, en dan vergeten we die niet meer steeds. We voorzien problemen met de beheerders.

Abdis

Het langst blijven we hangen bij Geerte, waar de kerk immers naar genoemd is. Wie was dat dan? Enig onderzoek leert dat het Gertrudis van Nijvel betreft (je hebt veel meer Gertrudes). Geboren in 626 als dochter van Pippijn en Itta en zus van Begga en Grimoald, allemaal heilig of toch ten minste zalig verklaard. Er is over haar best veel bekend of bij elkaar gefantaseerd. Bij een feest van koning Dagobert wijst ze een aanzoek af, omdat naar haar zeggen haar bruidegom ‘de eeuwige schoonheid is, die door engelen wordt aanbeden’. Dat komt goed uit: familieliefhebberij is het stichten van kloosters, kapellen, kerken en scholen. Ze wordt zelf abdis (=abt (v)) van Nijvel. Later wordt er van alles naar haar genoemd, van Geertruidenberg tot een hele verzameling Gertrudiskerken (zoals de Getrudiskathedraal en Gertrudiskapel van de buren op het Willemsplantsoen) en dus de Geertekerk.

Muis

Geerte wordt vaak afgebeeld met muizen, later ook een kat, als attribuut. We vinden meteen een wat pragmatische opsomming: 1. Zij verdreef zeemonsters bij schepen. 2. In de abdij daalde een vlammende bol op haar hoofd neer zonder haar te deren. 3. Bij rattenplagen werd ze aangeroepen om de beesten te verdrijven. 4. Het water dat ontsprong in de bron in een crypte van de Gertrudiskerk zou, over de akkers uitgegoten, zowel ratten als veldmuizen doen verdrijven.

Heildronk

Een andere bron geeft het verhaal van die afgewezen verliefde ridder een staartje: met een heildronk had Geerte, nooit de beroerdste, afscheid van hem genomen. De man wist echter niet van wijken en begon haar te stalken. Hij verkocht zelfs zijn ziel aan de duivel, zeven jaar aflossingsvrij. Naderhand kwam de duvel z’n ziel opeisen. Maar omdat Geerte indertijd op zijn heil had gedronken, had de duivel geen macht over zijn ziel. Zo werd de drommel van de ondergang gered.

Vanuit die legende, zegt heiligen.net, ‘ontstond de Sint-Geertensminne: een heildronk op vertrekkende reizigers en pelgrims, om een goede reis en behouden terugkeer. Deze heil- en afscheidsdronk ging men vervolgens ook op de doden toepassen voor hun reis naar het eeuwig leven. Men geloofde dan dat de ziel na het verlaten van het lichaam de eerste nacht bij Sint Geertrui bleef, de tweede bij de engelen en in de derde nacht ging zij tenslotte naar de plaats die voor haar was voorbestemd.’ Vandaar dan de muizen: zij symboliseren de zielen van de overledenen, die eerst bij haar langsgaan.

17 maart

Het wordt in elk geval duidelijk dat je met een muizen- of rattenplaag bij Geerte moet zijn. Dit kan ook preventief door op 17 maart een briefje op je deur te hangen: ’t is heden sintgeertruien dach / dat rat noch muys hier comen mach.

17 maart is namelijk de naamdag van Geerte, dit jaar op een zondag, ik ga kijken of we daar eens aandacht aan kunnen besteden. Met onze eigen naam zijn we nog aan het puzzelen. Muis in het latijn is mus, dat is alvast verwarrend. Maar wel ook afkorting van musica, toch weer stof tot nadere brainstorm. Ook het idee van de heildronk slaat in. De ándere meest nabije kroeg, Derat, zal vermoedelijk als hoofdsponsor aangedragen worden, al moet je daar de bitterballen door Thuisbezorgd laten brengen; incidenteel kan het wel, maar elke week? Tot nader bericht: Kamerkoor van de Geertekerk.

—

Meer lezen? Rietie Kenter geeft een mooie opsomming van links op haar site.

Verwerkingsopdracht: welke verhalen over Geerte zie jij afgebeeld op de bloemenstandaard die haast altijd voor in de Geertekerk staat (door Antoinette Gispen gemaakt, net als het kruis in het koor)