De duif

In het mooie Pinksterraam in de Geertekerk staat de duif centraal, die van boven op de groep ontredderde leerlingen neerdaalt. Ook op vele oude afbeeldingen waarop het Pinksterverhaal wordt verbeeld, daalt een duif uit de hemel neer, zoals in de mozaïek uit de Pinksterkoepel in de San Marco: de twaalf apostelen staan om de duif heen en zijn door stralen met haar verbonden. 

De duif wordt algemeen gezien als het symbool voor de Heilige Geest, maar het verrassende is, dat in het Pinksterverhaal uit Handelingen 2 er met geen woord over een duif wordt gerept. Daar wordt een ander beeld gebruikt: de vlammetjes die zich op de hoofden van de aanwezigen zetten. De duif verbonden met de Heilige Geest komt in een ander verhaal voor: op het moment dat Jezus gedoopt wordt, daalt de Heilige Geest als een duif op hem neer.

Het Griekse woord voor duif, peristera, komt van het Semitische ‘perah Istar’, wat ‘vogel van Istar’ betekent. Istar was de grote Perzische moedergodin en de godin van vruchtbaarheid en de liefde. In het Midden Oosten was de duif het symbool van bijna alle grote moeder- en liefdes-godinnen, ook bijvoorbeeld van Aphrodite. De Romeinen verklaarden dat de duif verbonden is met de godin van de liefde, omdat zij geen gal heeft en daarom zonder boosheid en kwaadaardigheid is. Een duif heeft inderdaad geen galblaas, maar produceert overigens wel gal om vetten te kunnen afbreken, maar dat werd pas later duidelijk. 

Daarnaast werd de duif ook vaak als zielevogel beschouwd: dit kwam waarschijnlijk omdat bij de grotten waar men de doden begroef veel grotduiven voorkwamen. 

Deze achtergrond geeft voor mij de duif van het Pinksterfeest en de daarmee verbonden Geest een heel andere lading. Een licht recalcitrante pastoor had mij jaren geleden al verkondigd, dat voor hem de Geest in de drie-eenheid het vrouwelijke principe vertegenwoordigde. Door de verbinding van de duif met de grote moedergodinnen uit het Midden Oosten wordt deze bewering ineens krachtig onderbouwd. In die duif die neerdaalt, mensen inspireert en bezield is ligt het vrouwelijke besloten dat in de rest van het christendom niet zoveel ruimte kreeg.