Man van zijn plaatsie

‘Je gaat hem toch niet echt naar de crèche brengen?’ Verbaasd kijk ik op. ‘Mam, hoe kun je dat nou zeggen! Je hebt ons altijd voorgehouden dat we iets met onze opleiding moesten doen, dit is het gevolg’. ‘Maar ach, kijk dat mannetje nou. Hij is nog zo klein’. Vertederd kijkt ze naar haar oudste kleinkind. Hij is inderdaad héél klein. En hij is naar de kinderopvang gegaan, zijn zussen ook.

Mijn drang om te werken was te groot. Stiekem was ik ook blij om de deur uit te kunnen gaan en voor een deel een eigen leven te hebben. Hoe anders waren de opties voor mijn moeder zelf geweest? Zij komt uit de tijd dat vrouwen weliswaar gefeliciteerd werden met hun huwelijk, maar vervolgens ook ontslag aangezegd kregen. Dag baan! Voortaan afhankelijk van je echtgenoot en opeens ook handelingsonbekwaam, terwijl je daarvoor prima je eigen zaken kon behartigen. Dit lot trof mijn moeder niet meer. Zij werd pas verzocht te vertrekken uit haar werk toen ze in verwachting was.

Emancipatie

Het was in die tijd – jaren 1960 – nog tamelijk gewoon. Ik weet ook eigenlijk niet of mijn moeder het heel erg vond, niet met het werk dat ze toen deed. Maar ze heeft wel heel vaak gezegd ‘jullie hebben het veel leuker en hebben meer mogelijkheden’. Ze heeft het er zeker moeilijk mee gehad dat ze alleen gezien werd als de moeder, of de vrouw van.

Ja, voor ons lag de wereld open en we konden in principe alles doen wat we wilden. Toch worden er ook nu nog steeds stappen en stapjes gemaakt. In mijn eigen werkende leven was één van de mijlpalen pensioenopbouw. Pas toen de Europese wetgeving dit onontkoombaar maakte voor mijn werkgever kon ik deelnemen in het fonds; eerst was ik te jong, toen getrouwd en vervolgens werkte ik parttime. Kortom, steeds een andere smoes om buiten de prijzen te vallen.

Op 9 mei 2019 was het honderd jaar geleden dat de Tweede Kamer voor het vrouwenkiesrecht heeft gestemd. Zo af en toe lees ik levensverhalen van andere vrouwen en besef ik weer opnieuw hoezeer er voor al die rechten die we nu zo gewoon vinden gestreden is, hoeveel wij nu aan al die dappere strijders te danken hebben. Het stemrecht was natuurlijk één van de stappen op de weg van emancipatie.

Man van zijn plaatsie

Emancipatie, moeilijk woord! Toen ik dertien jaar was kregen we het op school uitgelegd: emancipatie is man van zijn plaatsie. Mijn moeder vond dat een geweldige omschrijving, een vondst. Voor haar klonk daarin de wrange werkelijkheid door, zoals zij die ervaren had. Haar was verweten bij sollicitaties dat ze werk zou afnemen van kostwinners. Het was maar voor avond- en weekendwerk. Ze hadden dringend mensen nodig, maar ze kreeg het niet. Tegelijkertijd klonk daarin ook de triomfkreet door van ambitieuze vrouwen, van hoop, een visioen van een andere wereld met meer mogelijkheden. ‘Man van zijn plaatsie’ dat was misschien niet nodig, maar een beetje opschuiven wel. Uiteindelijk mogen alle bloemen bloeien. Zoveel is dat niet gevraagd.